Film scannen

Deze richtlijn is van toepassing op het ...

• welk materiaal? >>> digitalisering van film/pellicule? Lijst met iformaten?
• welk proces? >>> omzetting van frames naar digitale rasterbeelden/digitale video

Deze richtlijn bevat specifieke minimale en aanbevolen standaarden voor ... (waarvoor wel en waarvoor niet

Digitaliseren kan ook verwijzen naar het digitaliseringsproces als geheel. Dan omvat het naast de eigenlijke omzetting van analoog naar digitaal ook de beschrijving, de bewaring en het toegankelijk maken van het filmmateriaal. De richtlijnen op deze pagina verwijzen naar de omzetting van analoge naar digitale film. Er zijn aparte richtlijnen voor het inventariseren, de bewaring en het toegankelijk maken van collecties. Concrete hulpmiddelen voor de digitalisering van film vind je in de sectie Praktijk.

0. Identificatie van de film

• inhoudelijke waardering
  • low res digitalisering (criteria?)
  • high res digitalisering (criteria?)
  • high res prioritair
• aparte magnetische klankband

1. Beschrijf de collectie film

Verzamel eerst de nodige gegevens (metadata) over de film die je wil digitaliseren, voor je aan de eigenlijke omzetting van analoog naar digitaal begint. Vorm jezelf een beeld van de filmcollectie als geheel en van de afzonderlijke filmopnames. Deze gegevens heb je nodig om de collectie te ontsluiten en om de kostprijs en tijdsduur van het gehele digitaliseringsproject in te schatten.

2. Maak een moederbestand

Dit moederbestand is de eerste digitale kopie van de originele filmen vormt de basis voor alle verdere kopieën. Het moederbestand ontstaat door omzetting van een analoge film (bv. alle formaten die van toepassing zijn) naar een digitaal bestandsformaat. Bewaar tijdens het digitaliseringtraject steeds een onbewerkte versie van het moederbestand. Hou het origineel (m.a.w. de pellicule) bij zolang je geen sluitende zekerheid hebt over de kwaliteit en de langetermijnbewaring van het archiveringsbestand.

Hou bij het vastleggen van de kwaliteitseisen voor het moederbestand rekening met de doelstellingen van je digitaliseringsproject. Stel vast op welke manieren het moederbestand de originele video-opname moet representeren:

• het digitale videobestand dient enkel om de inhoud van de originele film te ontsluiten;
• het digitale videobestand dient een betrouwbare weergave te zijn van de originele film;
• het digitale videobestand dient de originele film in geval van verlies of beschadiging te vervangen.

Stel de kwaliteitseisen voor het moederbestand niet bij in functie van de beschikbare budgetten, technologie en kennis, maar zorg dat je voldoende opslagcapaciteit, hard- en software en IT-vaardigheden in huis hebt om de doelstellingen van je project te realiseren.

Hou deze overwegingen in het achterhoofd bij het maken van de volgende keuzes:

2.1 Controleer het bronmateriaal en stel de digitaliseringsapparatuur in

Om het beoogde kwaliteitsniveau te behalen is het niet alleen belangrijk dat het bronmateriaal in een zo goed mogelijke conditie is, maar ook dat de digitaliseringsapparatuur correct wordt ingesteld. Voer daarom steeds de volgende routinecontroles uit:

2.2 Bepaal het containerformaat

Het containerformaat bepaalt bij videomateriaal de wijze waarop de digitaal gecodeerde beeld- en geluidsignalen verpakt worden in een computerbestand. De 'container' of 'wrapper' is als een envelop die verschillende componenten bevat: o.a. het beeldsignaal, het geluidssignaal en de ondertiteling. De verschillende signalen kunnen daarbij gebruik maken van verschillende codecs. Merk op dat niet alle containerformaten compatibel zijn met alle codecs. Bij het moederbestand is het belangrijk om een containerformaat te kiezen dat je eenvoudig kan omzetten naar de gewenste archiverings-, reproductie- en raadplegingsformaten. Kies een containerformaat in functie van de tools en expertise die je daarvoor in huis hebt.

Minimumrichtlijn

• 8mm/9,5mm substitutie & consultatie
  • LR: SD MXF/JPEG2000
  • HR: HD MXF/JPEG2000
• 16 mm substitutie & consultatie
  • LR: HD MXF/JPEG2000
  • HR: 2K DPX
• 35mm substitutie & consultatie
  • LR: 2K DPX
  • HR: 4k DPX

2.3 Bepaal de codering van het videosignaal

De codering van het videosignaal omvat de parameters die gebruikt worden om de originele filmbeelden om te zetten in een discreet signaal, in het bijzonder de bemonsteringsfrequentie (sample rate), beeldsnelheid (frame rate), beeldgrootte (frame size), beeldverhouding (aspect ratio) en bitdiepte (bit depth).

2.4 Bepaal de codering van het geluidssignaal

De codering van het geluidssignaal omvat de parameters die gebruikt worden om het analoge geluidssignaal om te zetten in een discreet signaal, in het bijzonder de bemonsteringsfrequentie (sample rate) en de bitdiepte (bit depth).

2.5 Bepaal de bestandsnaam

De bestandsnaam is een reeks karakters die een digitaal bestand identificeren. Bepaal voor je organisatie een eenduidige structuur voor bestandsnamen en communiceer deze naar alle medewerkers.

Minimumrichtlijn

• De bestandsnaam moet elk digitaal bestand in de collectie van je organisatie uniek identificeren.
• Gebruik enkel letters, cijfers, liggend streepje ( _ underscore) of koppelteken (- "hyphen"). Gebruik geen speciale tekens zoals bv. haakjes, streepjes en leestekens. Die tekens hebben vaak specifieke betekenissen voor dataverwerkende scripts of software en kunnen dus onvoorspelbare effecten hebben. Vermijd ook diakritische tekens (accenten, trema's).
• Gebruik een betekenisloze structuur (bv. een unieke reeks cijfers en/of letters) of een betekenisvolle structuur met een zo beperkt mogelijk aantal onderdelen (bv. identificatienummer werl + volgnummer rushes).

Aanbevolen richtlijn

• Gebruik betekenisloze bestandsnamen om de digitaliseringsworkflow eenvoudig te houden. Uit de praktijk blijkt dat betekenisvolle bestandsnamen eerder hinderlijk zijn voor een vlotte digitaliseringsworkflow. Bovendien heeft een complexe naamgeving invloed op de kostprijs van de digitalisering, omdat in het werkproces dan meer tijd kruipt. Indien mogelijk werk je dus met betekenisloze namen, bijvoorbeeld doorlopende nummers.
• Gebruik betekenisvolle bestandsnamen wanneer deze bestandsnamen reeds verspreid zijn in verschillende computersystemen, bv. via aggregatie van de metadata. Hierdoor vermijd je dat je data op verschillende plaatsen moet updaten.
• Neem in de bestandsnaam een code op die verwijst naar de naam van de erfgoedorganisatie die de filmbewaart.

2.6 Registreer structurele metadata over de film

Structurele metadata bevatten informatie over de structurele samenhang van de onderdelen van een film, zoals bijvoorbeeld de verschillende video-, geluid- en ondertitelingsstreams, maar bijvoorbeeld ook een reeks opnames die een geheel vormen. De registratie van structurele metadata is noodzakelijk om de structuur van de oorspronkelijke film digitaal te reconstrueren.

Minimumrichtlijn

• Gebruik een gestructureerd tekstbestand (Standaard:CSV of Standaard:XML) om structurele informatie over een gedigitaliseerd video-opname te bewaren.
• Gebruik de bestandsnaam alleen om structurele metadata over eenvoudige video-opnames te bewaren. Beperk de structurele informatie tot een volgnummer dat bijvoorbeeld verwijst naar de reeks sessies die samen een video-opname vormen.
• Vermijd het gebruik van een hiërarchische mappenstructuur om de structuur van een gedigitaliseerde video-opname te registreren.

Aanbevolen richtlijn

• Gebruik het Standaard:METS XML Schema om complexe structuren van videobestanden te registreren.
• Gebruik het Standaard:PREMIS XML Schema om, naast administratieve gegevens, ook structurele gegevens te bewaren.

3. Registreer administratieve metadata over de film

Om de lange termijn bewaring, preservering en de toegankelijkheid van de gedigitaliseerde video-opname te verzekeren is het noodzakelijk om enkele administratieve gegevens over de opname te registreren. Deze metadata geldt als een soort 'editievermelding' of 'verantwoording' bij de digitale kopie van het origineel en omvat informatie over de rechten die op de digitale kopie berusten, technische metadata over de wijze waarop de digitale kopie is vervaardigd en preserveringsdata die nodig is om de integriteit en authenticiteit van de digitale kopie op lange termijn te verzekeren.

Minimumrichtlijn

• Bepaal welke administratieve en structurele metadata worden bewaard.
• Gebruik bestaande datastructuren. Als je zelf een datastructuur ontwikkelt of een bestaande datastructuur aanpast, zorg dan voor een uitvoerige documentatie (bv. welke velden zijn er? wat betekenen ze? en hoe worden ze ingevuld?).
• Als je administratieve en structurele metadata apart van het videobestand bewaart, gebruik hiervoor dan een gestructureerd tekstbestand (bv. XML, CSV of databasebestand).
• Als je administratieve en structurele metadata in het videobestand zelf bewaart, gebruik dan de standaardtags die door het containerformaat gespecifieerd worden (bv. MKV, Standaard:MXF, Standaard:AVI of MOV).

Aanbevolen richtlijn

• Gebruik identificatiesoftware zoals MediaInfo en FFprobe om technische metadata te extraheren en te identificeren.
• Gebruik de Standaard:PREMIS standaard datastructuur om de technische, juridische en preserveringsmetadata vast te leggen.

4. Maak archiverings-, reproductie- en raadplegingsbestanden

Op basis van het moederbestand maak je een reeks bestanden die het eindproduct van je digitaliseringsproject vormen. Maak bij het bepalen van kwaliteitseisen voor eindproducten onderscheid tussen drie types:

• Het archiveringsbestand is een digitale kopie van de oorspronkelijke filmin de hoogst mogelijke kwaliteit - bij voorkeur voldoende hoog om het origineel in geval van vernietiging of beschadiging te vervangen.
• Het reproductiebestand is een (afgeleid) moederbestand dat je zelf gebruikt wordt voor het maken van verschillende soorten raadplegingsbestanden.
• Het raadplegingsbestand is een digitale kopie die gebruikt wordt om een film digitaal ter beschikking te stellen.

Hou bij het maken van raadplegingsbestanden ook rekening met juridische beperkingen van auteursrechten op video-opnames, de richtlijnen voor het publiceren van een website en open data.