Publicatie:Upload van reproducties van kunstwerken uit het Groeningemuseum op Wikimedia Commons

Samenvatting

Deze gevalstudie overloopt de stappen die er werden genomen tijdens het opladen van een set fotografische reproducties van kunstwerken uit de collectie van het Groeningemuseum op Wikimedia Commons, de beeldenbank van het Wikimedia ecosysteem. Dit stappenplan kan door andere cultureel-erfgoedinstellingen gebruikt worden als leidraad om zelf eigen beelden op Wikimedia Commons te publiceren.

Referentie

Titel	Upload van reproducties van kunstwerken uit het Groeningemuseum op Wikimedia Commons (Voorkeurstitel)
Locatie
Uitgever	PACKED vzw
Jaar van uitgave	2017
Rechten	CC-BY-SA
Persistent ID

Trefwoorden

gevalstudie | museumcollecties | bibliotheekcollecties | archiefcollecties | documentaire collecties | toegankelijkheid | toegang en hergebruik | rasterbeelden | Software:ExifTool | Software:OpenRefine | Software:Pattypan | Software:QuickStatements

Auteur(s)

• Alina Saenko (PACKED vzw)
• Nastasia Vanderperren (PACKED vzw)
• Sam Donvil (PACKED vzw)
• Rony Vissers (PACKED vzw)

Partners

• Groeningemuseum
• LUKAS - Art in Flanders (Lukasweb)

Status

Dit traject werd in 2017 uitgevoerd.

Probleemstelling

In het kader van het project 'Linked Open Data publicatie met Wikidata' werden in 2016 identificatiegegevens van 27.000 kunstwerken uit zeven musea beschikbaar gemaakt als Linked Open Data (LOD) op Wikidata, de databank voor gestructureerde gegevens van het Wikimedia-ecosysteem. De gecreëerde Wikidata-records van de kunstwerken werden op dat moment echter nog niet gekoppeld aan beelden uit Wikimedia Commons, de online beeldenbank van het Wikimedia-ecosysteem. Om de gepubliceerde metadata beter zichtbaar en klaar voor hergebruik en verrijking te maken, was het belangrijk om ook de fotografische reproducties van de kunstwerken beschikbaar te maken. De gekoppelde beelden en records kunnen dan namelijk beter in Wikipedia-artikels gebruikt worden, in verschillende categorieën en thematische collecties verzameld worden of een online collectiecatalogus vormen.

Op vraag van PACKED vzw maakte beeldbank Lukasweb in overleg met het Groeningemuseum een beperkte set van fotografische reproducties van kunstwerken beschikbaar. Ze werden door PACKED-medewerkers 'in batch' opgeladen in Wikimedia Commons, en er gepubliceerd onder een CC0-licentie. Vervolgens werden ze door hen ook aan de bestaande Wikidata-records voor de kunstwerken gekoppeld.

Deze gevalstudie overloopt de stappen die PACKED vzw heeft genomen tijdens het traject.

Aanpak

Stap 1. Voorbereiding van de metadata en fotografische reproducties

Beelden voorbereiden

• Beelden verzamelen: Lukasweb en het Groeningemuseum hebben naar PACKED vzw een set van 930 digitale reproductie van verschillende kunstwerken gestuurd die op Wikimedia Commons mochten worden gepubliceerd. Zij kozen voor een resolutie van 850 pixels in de breedte (PACKED vzw adviseert zelf een minimum van 1920 pixels voor de langste zijde om de beelden op een schermvullende manier beschikbaar te maken). Lukasweb heeft ook gekozen om van elke fotografische reproductie de versie met de kleurkaart vrij te geven, maar die aanwezigheid van een kleurkaart is geen voorwaarde voor het opladen in Wikimedia Commons.

• Auteursrechten controleren: de publicatie van de fotografische beelden op Wikimedia Commons gebeurt onder een open licentie. Daarom was het belangrijk om te controleren of er nog auteursrechten rusten op de kunstwerken in de set van de ontvangen reproducties. Alle kunstwerken waarvan de vervaardiger nog leeft of niet langer dan 70 jaar overleden is, werden niet meegenomen bij het opladen. (Op die kunstwerken rust immers nog een auteursrechtelijke bescherming.) Het eindresultaat was een set van 842 beelden.

Metadata voorbereiden

Voor elke fotografische reproductie is er op Wikimedia Commons plaats voorzien om metadata over dat beeld, het afgebeelde kunstwerk en de afkomst van het beeld te publiceren. Hoe meer metadata er toegankelijk wordt gemaakt, hoe beter vindbaar de fotografische reproducties worden. Het is ook aan te raden om in elke fotografische reproductie metadata in te bedden, zodat gebruikers na het downloaden en bij het hergebruik van de beelden die metadata nog kunnen raadplegen en beter naar de oorspronkelijke bron kunnen verwijzen.

Bij de fotografische reproducties van het Groeningemuseum hebben de PACKED-medewerkers de volgende metadata van het afgebeelde kunstwerk voorzien:

• titel;
• vervaardiger;
• rol van de vervaardiger;
• datering;
• objectnaam;
• inventarisnummer;
• persistente URI van het werk en het beeld (of een URL naar de website waar het kunstwerk wordt beschreven);
• collectie;
• bron van de reproductie.

Door de titel, vervaardiger, datering en collectie m.b.v. OpenRefine automatisch samen te voegen hebben PACKED-medewerkers per fotografische reproductie ook een korte beschrijving voorzien (bestaande uit titel, vervaardiger, datering en collectie, en gescheiden door een komma). Die data werd reeds eerder in het kader van het project Linked Open Data publicatie met Wikidata op Wikidata beschikbaar gemaakt, waardoor ze de data makkelijk konden downloaden en hergebruiken. M.b.v. OpenRefine hebben de PACKED-medewerkers de metadata van kunstwerken aan de bestandsnamen van de fotografische reproducties gekoppeld in een grote overzichtstabel. Ze gebruikten daarvoor de persistente URI's die in het kader van het project Persistente Identificatie aan de fotografische reproducties en kunstwerken zijn toegekend.

Metadata inbedden in de fotografische reproducties

Screenshot van ExifTool, waar de verrijkte XMP data van een reproductie van een kunstwerk te zien is

Vervolgens werd de metadata over de kunstwerken ingebed in elke fotografische reproductie. De PACKED-medewerkers hebben dat m.b.v. ExifTool gedaan m.b.v. commando’s in de command line:

• Eerst hebben ze de bestaande metadata uit de beelden als een CSV-bestand geëxporteerd met het commando:

exiftool -csv "/pad/naar/map/met/beelden" > "pad/naar-de-te-creeren-csv/bestandsnaam.csv"

• Vervolgens hebben we in OpenRefine bijkomende metadata toegevoegd aan het CSV-bestand in bestaande of nieuwe kolommen met een naam van een XMP iptcExt Tags voor kunstwerken. Voor het Groeningemuseum hebben we de volgende tags (kolommen) gebruikt:
  • ArtworkSourceInventoryNo - inventarinummer
  • ArtworkSourceInvURL - persistente URI van het werk
  • ArtworkSource - museum of collectie
  • ArtworkCreator
  • ArtworkTitle
  • ArtworkDateCreated - enkel voor dateringen die als getal worden opgeslagen
  • ArtWorkCircaDateCreated - voor dateringen die je met 'circa' wilt opnemen, of een periode 'van' - 'tot'
  • ArtworkCopyrghtNotice

• Het voorbeeld van dat CSV-bestand kan je HIER DOWNLOADEN.

• De CSV-bestand hebben we vervolgens opgeslagen als een nieuwe versie in dezelfde map als de fotografische reproducties. Daarna hebben ze de bijkomende metadata ingebed in de beelden met het commando:

exiftool -csv="pad/naar/bestandsnaam.csv" -overwrite_original "pad/naar/map/met/beelden"

• Omdat de fotografische reproducties onder een CC0-licentie gepubliceerd worden, moest de oorspronkelijk auteursrechtelijke informatie van Lukasweb uit de beelden worden weggehaald. Om die data te verwijderen en de velden leeg te houden, hebben ze het volgende commando uitgevoerd:

exiftool -Copyright= -CopyrightNotice= -CopyrightOwnerName= -ImageDescription= -HierarchicalSubject= -Keywords= -Rights= -overwrite_original "pad/naar/map/met/beelden"

Generate spreadsheet

Validate and upload

Stap 2. Opladen van de fotografische reproducties op Wikimedia Commons

Voor het opladen van de fotografische reproducties in Wikimedia Commons hebben de PACKED-medewerkers de gratis tool Pattypan gebruikt. Dat is een gebruiksvriendelijke tool, waarmee je de fotografische reproducties en de bijkomende metadata in 'batch' in Wikimedia Commons kunt opladen. De uitgebreide handleiding is raadpleegbaar op de Wikimedia pagina van de tool. De PACKED-medewerkers hebben de volgende acties uitgevoerd:

• een map voorbereiden op de laptop/server met alle bestanden die in Wikimedia Commons opgeladen moeten worden;
• een tabel aanmaken met een overzicht van alle fotografische reproducties en metadata m.b.v. de Generate spreadsheet functie in Pattypan:
  • een metadata-sjabloon kiezen uit: {{Artwork}}, {{Book}}, {{Musical Work}}, {{Information}} or {{Photograph}}. De PACKED-medewerkers hebben gebruik gemaakt van het {{Artwork}} sjabloon;
  • De kolommen kiezen die je in de tabel wilt aanmaken door Field names aan en uit te vinken;
  • Tabel downloaden;

• de tabel aanvullen met metadata over de fotografische reproducties en kunstwerken (bv. via OpenRefine) en het Excel-bestand opslaan in de map met alle reproducties (controleer of beide tabs van de oorspronkelijk bestand nog aanwezig zijn);

• de fotografische reproducties en de tabel nakijken en opladen in Pattypan via Validate and upload (voor deze stap heb je een Wikimedia-account nodig die je gemakkelijk zelf kunt aanmaken).

Stap 3. Koppeling maken tussen Wikidata-records aan Wikimedia-beelden

Quickstatements koppeling tussen beeld en record

Vervolgens hebben de PACKED-medewerkers de fotografische reproducties gekoppeld aan de bijhorende records van de kunstwerken op Wikidata. Die stap werd door hen uitgevoerd in batch m.b.v. de tool QuickStatements. Die tool is samen met de gebruiksaanwijzing te vinden op de pagina van de tool. Hij voert eenvoudige opdrachten uit zoals: voeg het beeld "Kaart van het Brugse Vrije, 1597, Groeningemuseum, 0040003000.jpg" toe aan de Wikidata-record nummer Q22231514 in het veld P18. Zo'n opdracht - 'quickstatement' - ziet er dan als volgt uit: Q22231514 P18 "Kaart van het Brugse Vrije, 1597, Groeningemuseum, 0040003000.jpg" Door een reeks van die opdrachten in Excel op te stellen en dan in de tool te plakken, kunnen voor een reeks records gelijkaardige opdrachten in batch worden uitgevoerd.

Resultaten en statistieken

Wikidata SPARQL-enpoint

Screenshot van een Google zoekopdracht van 'Winterlandschap Alfonse De Clercq'

Met behulp van verschillende tools hebben PACKED-medewerkers 842 fotografische reproducties opgeladen in Wikimedia Commons in de Categorie voor objecten in de collectie van het Groeningemuseum op Wikimeda Commons en die beelden gekoppeld aan de records van de afgebeelde kunstwerken op Wikidata.

Hierdoor werden die fotografische reproducties en data zichtbaar via verschillende kanalen, zoals:

• catalogus van het Groeningemuseum op Crotos, een externe applicatie die per collectie beelden van en data over kunstwerken verzamelt uit Wikimedia-platformen;
• Wikidata SPARQL-enpoint, waar men m.b.v. SPARQL-querytaal Wikidata kan aanspreken en resultaten als gestructureerde data met bijbehorende fotografische reproducties terugkrijgt.

Die beelden en de bijkomende data kunnen door geïnteresseerden op verschillende Wikimedia-platformen hergebruikt worden, zoals:

• bij Wikipedia-artikels over de kunstwerken, kunstenaars of als illustratie voor een ander thema;
• in verschillende categorieën, tabellen en andere verzamelingen van beelden rond specifieke concepten en thema's, zoals bv. 'Portrait paintings of Isabella Clara Eugenia' en 'Fur fashion in 1562'.

Het hergebruik van de fotografische reproducties op de verschillende Wikimedia-platformen kan m.b.v. de tool Glamorous opgevolgd worden. Hier zijn de statistieken voor beelden in categorie 'Collections in Groeningemuseum' voor de periode van november en december 2017.

De fotografische reproducties zijn ook zichtbaar buiten het Wikimedia-ecosysteem. Ze verschijnen bijvoorbeeld hoog in de ranking van zoekopdrachten uitgevoerd m.b.v. Google. Ze kunnen onder een vrije licentie worden gedownload en buiten de Wikimedia-platformen vrij worden hergebruikt in externe online applicaties en andere toepassingen. Omdat de PACKED-medewerkers de metadata over kunstwerken en reproducties telkens in de fotografische reproducties hebben ingebed, blijven ze steeds identificeerbaar, ook buiten Wikimedia Commons.

Het volledig traject werd in dit stappenplan beschreven en kan door andere cultureel-erfgoedinstellingen als leidraad gebruikt worden om zelf eigen beelden op Wikimedia Commons te publiceren. PACKED vzw is steeds bereikbaar voor advies, ondersteuning en opvolging van zulke uploads.