Publicatie:Verslag Studiedag crowdsourcingproject 'Leerling-Meester' Musea Brugge (28 september 2023)
Met een studiedag in september werd een voorlopig einde gesteld aan het project Leerling-Meester van de Musea Brugge. Het project had tot doel 871 figuurtekeningen uit de beginperiode van de Brugse academie (1757 tot 1892) en een aantal notitieboekjes van leraar en directeur Jan Garemijn te digitaliseren, te bestuderen, te registreren en, ten slotte, te ontsluiten voor het brede publiek. De figuurtekeningen bevatten o.a. werk van Joseph-Benoît Suvée, Jean-Bernard Duvivier, Pieter Goddyn en Augustin van den Berghe, allen leerlingen van de Brugse Academie. Om de tekeningen te kunnen toewijzen werden bronnen samengebracht uit het Stadsarchief Brugge, de Openbare Bibliotheek Brugge, het KASK in Gent en, vanzelfsprekend, de Stedelijke Academie in Brugge.
871 figuurtekeningen
In de 871 figuurtekeningen konden 311 verschillende leerlingen worden geïdentificeerd. 151 studies kon men niet aan een leerling toewijzen. De figuurtekeningen kaderden steeds in de toenmalige typeopdrachten die aan een academie werden onderwezen: kopiëren van prenten en prentenreeksen, het natekenen van gipsen, tekenen naar levend model en, ten slotte, compositie-opdrachten binnen een iconografisch programma.
De acht notitieboekjes van Jan Garemijn slaan telkens op een academiejaar. De notitieboekjes maken melding van de tekeningen naar levende modellen en bevatten ook schetsen van de poses die werden aangenomen en de indeling van de ruimte waarin de leerlingen werkten. Daarnaast is er in de notitieboekjes ook informatie terug te vinden over de wedstrijden die werden georganiseerd, de kostprijs van de levende modellen, de bezoekers van de ateliers, de namen van de leerlingen, …
De tekeningen en de notitieboekjes werden dankzij het project ontsloten op de website van de Musea Brugge (zoek op de collectiepagina naar de hierboven genoemde namen), de Wiki-platformen en Art in Flanders. Ze zijn ook te vinden op de collectiepagina van de Vlaamse Kunstcollectie. Een selectie tekeningen is ook tijdelijk terug te vinden in een speciaal aan de academie gewijde collectiepresentatie in het Groeningemuseum.
Geschiedenis en werking van de academieën
Op de studiedag gaf Dominiek Dendooven, wetenschappelijk directeur van het In Flanders Fields Museum, ook een korte geschiedenis van de academiën en de Brugse academie in het bijzonder. Alle academiën spiegelden hun werking eigenlijk aan één oermodel, de Académie royale de peinture et de sculpture in Parijs. Leerlingen die de jaarlijkse prijs wonnen werden dan ook geselecteerd voor de prijs van de Parijse academie. Onder meer Bruggeling Suvée won de prijs van de Academie de Paris.
De meeste academiën konden pas groeien en bloeien toen in 1773 de kunsten ‘vrij’ -lees buiten de ambachten- konden beoefend worden. In Brugge werd dat proces evenwel al veel eerder in gang getrokken, reeds in 1720, op initiatief van een kleine groep kunstenaars die zich niet meer goed in hun vel voelden in de gilde, waar ze samen met glazeniers en andere ambachten samen zaten. Voor 1750 ontstonden in Brugge, Antwerpen en Brussel een aantal eerste confréries die als voorlopers van de academies kunnen worden gezien.
Reeds in 1738 vond de prille academie een plaats in de Brugse Poortersloge. En in 1775 waren er reeds meer dan 700 ‘jointes’ die met een lidmaatschap de academie ondersteunden. Alhoewel 10 procent van de ‘jointes’ vrouwen waren, waren alle leerlingen, gemiddeld 150 per jaar, man. De leerlingen werden verdeeld over klasgroepen van ongeveer 20 leerlingen.
De grootste groep leerlingen werd door hun werkgevers aangemoedigd om na hun werkuren deel te nemen aan de lessen, en dat met één praktisch doel, met name het verbeteren van hun vaardigheden in het technisch tekenen. Alhoewel de lessen gratis waren moesten de leerlingen wel hun eigen materiaal bekostigen en aanvaard worden aan het begin van de academiejaar. Dat academiejaar duurde wel niet lang, van het naamsfeest van Sint-Lucas (in oktober) tot in maart. De donkere dagen van het jaar. Immers, op de klaardere dagen hadden de meeste leerlingen geen tijd voor de lessen, dan moesten ze lange werkdagen kloppen op de werven of in de ateliers van hun werkgevers.
Schenkingen
Onder meer door het gegeven dat de directeurs ook kunsthandelaars waren, maar ook omdat men steeds op zoek was naar goede voorbeelden, was het de gewoonte dat sympathisanten veel kunstwerken aan de academie schonken. Dergelijke schenkingen aan de Brugse academie lagen dan ook mee aan de basis van de huidige collectie van het Groeningemuseum.
Tekst: Pascal Ennaert
| Titel | Verslag Studiedag crowdsourcingproject 'Leerling-Meester' Musea Brugge (28 september 2023) (Voorkeurstitel) Van academie tot museum
van bouwvakker tot kunstenaar (Alternatieve titel) |
| Locatie | |
| Uitgever | |
| Jaar van uitgave | 2023 |
| Rechten | CC-BY |
| Persistent ID |