Handboek rechten klaren:Wat is het auteursrecht?
Het auteursrecht is het wettelijk monopolie dat wordt toegekend aan al wie een origineel 'werk van letterkunde of kunst' creëert. De auteur krijgt via dit auteursrecht verregaande exclusiviteiten voor het stellen van bepaalde handelingen met betrekking tot zijn werk: zo mag enkel de auteur het werk reproduceren, publiek toegankelijk maken... De voorafgaandelijke toestemming van de auteur is dus steeds vereist wanneer men een werk wil gebruiken.
Welke werken worden door het auteursrecht beschermd?
Auteursrecht wordt toegekend aan de persoon die een origineel 'werk van letterkunde of kunst' creëert. In de praktijk beschermt het auteursrecht boeken en andere geschreven werken, muziek, kunst-, bouw- en beeldhouwwerken, bouwkundige schetsen en ontwerpen, aardrijkskundige kaarten, foto's, films, computerprogramma's, databanken...
De vereisten voor een werk om beschermd te worden door het auteursrecht, zijn:
- het werk bezit een concrete vorm en is dus zintuiglijk waarneembaar;
- het werk is origineel (het draagt de 'persoonlijke stempel van de maker');
- het werk is gemaakt door een mens (en niet door bijvoorbeeld een dier of een robot).
Het auteursrecht beschermt dus geen ideeën, theorieën, stijlen, methoden of concepten zolang deze niet concreet worden uitgewerkt. De drempel om als origineel te worden beschouwd, wordt vaak vrij laag gelegd; de meeste kunstwerken en geschriften zullen als origineel worden beschouwd.
Bij foto's van objecten (bijvoorbeeld kunstwerken) kunnen we een onderscheid maken tussen foto's van tweedimensionale en driedimensionale objecten. Bij foto's van driedimensionale objecten zal de auteur vrij makkelijk zijn persoonlijke stempel kunnen aantonen, omdat hij een bepaald opnamestandpunt heeft moeten kiezen voor het maken van de foto. Dit argument van de keuze van het opnamestandpunt speelt niet of nauwelijks bij fotografische reproducties van tweedimensionale objecten. Toch zou in bepaalde gevallen een auteursrechtelijke bescherming kunnen worden aanvaard, zeker als het gaat om het werk van een professionele fotograaf die weloverwogen beslissingen heeft genomen met betrekking tot de keuze van het type camera en lenzen, de camerainstellingen (bijvoorbeeld diafragma, sluitertijd en lichtgevoeligheid), de belichting van het object...
Bepaalde werken zullen niet als origineel worden beschouwd, omdat er geen persoonlijke keuze van de auteur was bij de creatie (bijvoorbeeld een factuur, een administratief formulier, een rekeninguittreksel, een banale tekening of foto...).
Het artistieke niveau, de esthetische waarde, de omvang of het doel, het al dan niet voltooid zijn, of het al dan niet in strijd zijn met de openbare orde of de goede zeden spelen geen rol bij de auteursrechtelijke bescherming.
De bescherming door het auteursrecht vereist geen bijzondere formaliteit; het vermelden van bijvoorbeeld een ©-teken is dus niet vereist.
Er bestaat een duidelijk onderscheid tussen het auteursrecht en het eigendomsrecht. Indien een erfgoedorganisatie een werk als onderdeel van haar collectie bezit, impliceert dit geenszins dat de instelling ook de auteursrechten op dit werk bezit – dus zelfs niet wanneer de erfgoedorganisatie eigenaar is van het werk. Dit betekent dat de erfgoedorganisatie als eigenaar alsnog de toestemming zal moeten vragen aan de auteursrechthebbende om bepaalde handelingen met het werk te kunnen doen.