Publicatie:3D-digitalisering en cultureel erfgoed: uitdagingen en mogelijkheden
Bibliotheken, archieven en documentatiecentra zijn het digitale tijdperk ingegaan. Dat betekent dat ze moeten nadenken over het bewaren en het ontsluiten van nieuwe types digitale content die in hun collecties terechtkomen. Een van die types content wordt gevormd door 3D-modellen. In dit artikel beschrijven we wat 3D-modellen zijn, wat hun relevantie is voor bibliotheken, archieven en documentatiecentra en welke uitdagingen ze met zich meebrengen op het vlak van preservering.
| Titel | 3D-digitalisering en cultureel erfgoed: uitdagingen en mogelijkheden (Voorkeurstitel) |
| Locatie | META nummer 2023/3 |
| Uitgever | |
| Jaar van uitgave | 2023 |
| Rechten | CC-BY-SA |
| Persistent ID |
Auteur
Lode Scheers (meemoo, Vlaams instituut voor het archief)
Wat is een 3D-model?
Een 3D-model is een bestand dat een object of concept in drie dimensies weergeeft. Deze bestanden worden gemaakt en bekeken met behulp van gespecialiseerde software en/of hardware. Ze kunnen voor een breed scala van doeleinden gebruikt worden, van entertainment tot industrieel design en architectuur. De belangrijkste functies die in een 3D-bestand opgeslagen kunnen worden, zijn geometrie, oppervlaktetextuur, scène-details, en mogelijke animatie van het model.
Wat is de relevantie van 3D-digitalisering?
3D-digitalisering van cultureel erfgoed is waardevol voor vele doeleinden, waaronder preservering, reproductie, onderzoek, onderwijs en creatief hergebruik. Erfgoed is kwetsbaar voor schade door onder andere klimaatverandering, gebruik of natuurlijk verval van materialen.
3D-technologieën kunnen de toegang tot cultureel erfgoed verbeteren in verschillende toepassingen en voor verschillende sectoren, waaronder bibliotheken en archieven. Archieven (en musea) kunnen 3D-modellen van bijvoorbeeld moeilijk bereikbare of afgesloten erfgoedcollecties ontsluiten om onderzoekers toegang te verlenen. Bibliotheken kunnen 3D-modellen van zeldzame artefacten of manuscripten beschikbaar maken, waardoor bezoekers ze kunnen bekijken zonder de originele versies te beschadigen.
3D-printing kan bij roerend cultureel erfgoed een meerwaarde bieden voor personen met een visuele beperking. Zo is het aanraken van erfgoedobjecten niet altijd mogelijk, omdat ze kwetsbaar of moeilijk toegankelijk zijn. Door fysieke replica’s te produceren met 3D-printing, kan die tactiele ervaring wel aangeboden worden.
Uitdagingen bij preservering van 3D-modellen
Hoewel 3D-modellen nieuwe mogelijkheden bieden voor bibliotheken, archieven en documentatiecentra, brengen ze nieuwe preserveringsuitdagingen met zich mee. Een grote uitdaging bij het bewaren van 3D-modellen is hun complexiteit. 3D-bestanden bevatten zowel enorme hoeveelheden data die een driedimensionale ruimte vertegenwoordigen, als ingebedde informatie die nodig is om deze weer te geven.
Een andere uitdaging is het gebrek aan interoperabiliteit van de verschillende bestandsformaten voor 3D-modellen. Met zoveel potentiële toepassingen voor 3D-modellen is het een uitdaging om een bestandsformaat te vinden dat voor diverse implementaties gebruikt kan worden. E57 (.e57), COLLADA (.dae) en Extensible 3D (.x3d) zijn voorbeelden van open bestandsformaten die compatibel zijn met meerdere software. Er moet ook rekening gehouden worden met het feit dat gedetailleerde 3D-modellen van erfgoed voor zeer grote bestanden zorgen die moeilijk te openen, weer te geven en te manipuleren zijn zonder een performante computer.
Ten slotte: 3D-digitalisering kan een piste zijn om erfgoed nauwkeurig te bestuderen of tentoon te stellen zonder het origineel te beschadigen. Maar de beschikbaarheid van een 3D-model maakt het doorgaans niet minder noodzakelijk om het gedigitaliseerde origineel te blijven conserveren en mag niet resulteren in een verlaging van de conserveringsnormen.