Publicatie:Informatie inbedden in foto’s

Samenvatting

Heel wat erfgoedorganisaties verrijken hun beelden met metadata opdat ze die beelden sneller kunnen terugvinden. Het gaat om descriptieve metadata, maar ook administratieve metadata (bv. juridische metadata). Je kan die gegevens met behulp van allerlei tools uitlezen, o.a. fotobewerkingsprogramma's. Er bestaan verschillende standaarden voor ingebedde metadata bij fotobestanden, bv. IPTC Photo Metadata Standard en Exif (Exchangeable Image File Format). Samen met de IPTC- en Exif-gegevens wordt meestal ook XMP-informatie (Extensible Markup Platform) opgenomen. Deze publicatie beschrijft de voor- en nadelen van het inbedden van metadata bij fotobestanden, en enkele praktijkvoorbeelden.

Referentie

Titel	Informatie inbedden in foto’s (Voorkeurstitel)
Locatie
Uitgever	meemoo - Vlaams instituut voor het archief
Jaar van uitgave	2020
Rechten	CC-BY-SA
Persistent ID

Trefwoorden

handleiding | documentaire collecties | toegankelijkheid | toegang en hergebruik | rasterbeelden | Standaard:EXIF |

Auteurs

Sam Donvil, Bart Magnus, Nastasia Vanderperren en Rony Vissers (allen meemoo, Vlaams instituut voor het archief)

Wat zijn metadata?

Heel wat erfgoedorganisaties verrijken beelden met informatie over die beelden. Ze doen dat opdat ze gezochte beelden sneller kunnen terugvinden. Die informatie noemt men metadata: gestructureerde gegevens over identificatie, beheer, aard, gebruik en bewaarplaats van fysieke of digitale collecties en informatiebronnen. Het zijn als het ware data over data.

Verschillende types metadata

Metadata worden op verschillende manieren ingedeeld. Men spreekt daarbij vaak over o.a.

• descriptieve metadata;
• inhoudelijke metadata;
• structurele metadata;
• administratieve metadata
• technische metadata;
• preserveringsmetadata;
• juridische metadata;
• gebruiksmetadata.

Die verschillende types metadata kan je gemakshalve opdelen in twee groepen:

• descriptieve metadata;
• administratieve metadata.

Descriptieve metadata zijn gegevens die worden gebruikt bij het identificeren, authenticeren en beschrijven van beheer van collecties en informatiebronnen. Ze beschrijven de intellectuele inhoud. Descriptieve metadata omvatten enerzijds strikt inhoudelijke metadata over het object zelf, zoals bv. titel, auteur, datum van creatie, keywords en korte inhoud, en anderzijds ook structurele metadata, die de relatie vastleggen tussen de individuele bronnen die samen een eenheid vormen.

Administratieve metadata zijn gegevens die worden gebruikt bij het beheer van collecties en informatiebronnen. Ze hebben betrekking op o.a. de verwerving en de waardering, de rechten, de toegangsvoorwaarden, de bewaarlocatie en de prioriteit bij digitalisering. Administratieve metadata omvatten technische metadata. Dat zijn gegevens die technische informatie over de collecties en informatiebronnen bevatten. Ze omvatten op bestandsniveau bv. het bestandsformaat, de resolutie, de bestandsgrootte, de kleurruimte en het kleurprofiel, de aanmaakdatum van het computerbestand en de vereiste software voor weergave. Ze bevatten dus belangrijke informatie voor het gebruik van het bestand. Binnen de technische metadata zijn preserveringsmedata specifieke gegevens die nodig zijn om de bewaring van het object te verzekeren. Ze hebben onder meer betrekking op de creatie-, bewaar- en coderingsmethodes of -formaten van het bestand, maar bevatten ook bv. informatie over de staat ervan en backups, en checksums. Administratieve metadata omvatten ook juridische metadata. Zij hebben betrekking op de juridische aspecten van de collecties en informatiebronnen. Hieronder vallen o.a. auteursrechten en licenties. Ze documenteren bv. wat de rechtenstatus is, wie de rechthebbenden zijn, tot wanneer er auteursrecht geldt op het object en onder welke voorwaarden anderen het bestand mogen hergebruiken.

Sterk vereenvoudigd kunnen de verschillende types metadata op de volgende wijze worden voorgesteld:

Descriptieve metadata
	Inhoudelijk	Structureel	Technisch	Juridisch
Doel	intellectuele inhoud beschrijven	relatie beschrijven tussen individuele entiteiten die samen een eenheid vormen	aspecten beschrijven m.b.t. gebruik, beheer en preservering	rechtenstatus beschrijven
Voorbeeld	titel, auteur, creatiedatum, keywords, korte inhoud, ...	deel van reeks, behoort tot, ...	bestandsformaat- en codering, checksum, technische kenmerken, bestandsgrootte, creatiedatum,...	rechteninformatie zoals rechthebbenden, licenties, ...

Metadatastandaarden

Een metadatastandaard is een geheel van erkende afspraken, specificaties of criteria voor het creëren en structureren van metadata. Metadatastandaarden worden ontwikkeld, gepubliceerd en erkend om metadata binnen een gemeenschap beter uitwisselbaar te maken.

Binnen de metadatastandaarden maakt men een onderscheid tussen

• standaarden m.b.t. de structuur van de data (metadata-elementensets, schema’s), bv. Dublin Core Metadata Element Set;
• standaarden m.b.t. de waarde van de data (gecontroleerde woordenlijsten, thesauri, andere gecontroleerde lijsten), bv. AAT (Getty Art & Architecture Thesaurus);
• standaarden m.b.t. de inhoud van de data (beschrijvingsregels en -afspraken), bv. Invulboek Objecten;
• standaarden m.b.t. de formaten en technische uitwisseling van de data (metadatastandaarden uitgedrukt in machineleesbare vorm), bv. Simple Dublin Core XML.

Wat zijn ingebedde metadata?

Bij fysieke objecten is de beschrijvende informatie over een werk vaak fysiek bevestigd aan de drager: ze staat bv. op achterkant van een foto geschreven en op het label van een vinylplaat of videocassette gedrukt (of op de verpakking waarin ze worden bewaard). Als het fysieke object wordt verplaatst, verplaatst ook de beschrijvende informatie zich. Bij computerbestanden is dat niet noodzakelijk zo.

De metadata kunnen zowel buiten als binnen het beschreven digitale bestand worden bewaard. Als de metadata buiten het beschreven bestand wordt bewaard, gebeurt dat in bv. een apart rekenblad of een databank. Wanneer ze binnen het bestand zelf wordt bewaard, spreekt men over ingebedde metadata. De metadata en de beschreven inhoud zijn dan niet meer van elkaar gescheiden. Een digitaal bestand wordt zo als het ware zelfbeschrijvend. Ingebedde metadata kunnen gebruikt worden om te verzekeren dat de koppeling tussen het digitale bestand en de bijhorende beschrijvende informatie behouden blijft.

Zelf uitlezen van ingebedde metadata uit digitale fotobestanden

Als je wil achterhalen welke metadata zijn ingebed in jouw digitale fotobestand, dan kan je dat makkelijk op verschillende manieren doen.

Je kan bijvoorbeeld surfen naar de gratis online metadataviewer Get Metadata en daar je digitale fotobestand opladen.

De ingebedde metadata van het tentoonstellingslabel bij het sculptuur ‘El Pensador’ (Le Penseur) van Auguste Rodin vertelt dat de foto is gemaakt op 23 oktober 2008 om 12u43 met een camera DSC-H9 van Sony. De belichtingstijd was 1/125sec, het diafragma 4, de lichtgevoeligheid 125 ASA en de brandpuntsafstand van de lens 35,7 mm. De resolutie van het digitale bestand is 72pp en de kleurruimte sRGB. Deze ingebedde metadata omvatten dus overwegend technische metadata die automatisch door het fototoestel zelf zijn aangemaakt bij het maken van de foto.

De ingebedde metadata kan veel uitgebreider zijn dan de metadata die werd uitgelezen van het fotobestand met het tentoonstellingslabel van ‘El Pensador’. Het onderstaande voorbeeld maakt duidelijk dat de ingebedde metadata ook bv. inhoudelijke en juridische metadata kan bevatten.

Interessant is daarbij ook de vermelding onder op de website van de gratis online metadataviewer Get Metadata: “De bovenstaande gegevens zijn alle metadata die we automatisch uit uw bestand konden extraheren. Ze zijn mogelijk niet volledig, noch voldoende. Metadata kunnen in het verleden zijn gewijzigd of verwijderd. Houd er rekening mee dat de metadata zonder aansprakelijkheid worden verstrekt.”

In de bovenstaande metadata valt alvast één fout op: op de zevende lijn staat er achter Compression ‘Uncompressed’. Het gaat hier echter om een JPEG-bestand, en JPEG-bestanden zijn steeds (lossy) gecomprimeerd. De reden waarom hier ‘Uncompressed’ staat is dat het JPEG-bestand een afgeleid bestand is van een TIFF-bestand, dat wel ongecomprimeerd was. Bij de omzetting van TIFF naar JPEG is dus niet automatisch alle metadata correct aangepast. Met dergelijke mogelijke fouten in de ingebedde metadata dien je rekening te houden. Maar vaak is de ingebedde metadata wel correct en kan je er mee inschatten wat je over het bestand moet weten om er een beter en duurzamer beheer voor op te zetten.

Er zijn ook andere manieren om de ingebedde metadata te bekijken. Indien je de beeldbewerkingssoftware Adobe Photoshop gebruikt, kan je in het topmenu Bestand (File) kiezen en vervolgens onderaan op Bestandsinfo (File info) klikken. Er opent zich dan een scherm met de ingebedde metadata van je fotobestand.

Adobe Photoshop is beeldbewerkingssoftware waarvoor je dient te betalen. Een gratis variant is GIMP. Dat programma kan je downloaden via https://www.gimp.org/, en vervolgens op je eigen computer installeren. Zodra je het hebt geïnstalleerd en je digitaal fotobestand hebt geopend, kan je de ingebedde metadata bekijken door in het topmenu Afbeelding (Image) te kiezen, en vervolgens Bekijk metadata (View metadata) aan te klikken.

Je kan echter ook de ingebedde metadata bekijken met de viewer voor fotobestanden die standaard op je computer is geïnstalleerd. Op een Mac is dat Voorvertoning (Preview). Als je het fotobestand hebt geopend, kies je in het topmenu Extra’s (Extras) en klik dan vervolgens op Toon infovenster (Show Info Window).

Standaarden voor ingebedde metadata van fotobestanden

Aan de omgang met digitale bestanden komen allerlei soft- en hardware te pas. Zij hebben de ingebedde metadata van digitale bestanden nodig om optimaal te kunnen functioneren. Het is daarom belangrijk dat de ingebedde metadata kunnen gebruikt worden door verschillende software en hardware. Dat kan worden verzekerd door het gebruik van internationale standaarden. Zij zorgen er onder meer voor dat soft- en hardware weten waar ze welke ingebedde gegevens kunnen vinden in een digitaal bestand. Men komt ze vooral tegen bij foto-, video- en audiobestanden. Enkele voorbeelden van veelgebruikte standaarden zijn: IPCT Photo Metadata Standard, Exif en XMP.

IPTC Photo Metadata Standard is een standaard om foto’s te beschrijven. Hij wordt wereldwijd gebruikt door o.a. nieuwsagentschappen, fotografen, bibliotheken en musea. De standaard structureert en definieert metadata-eigenschappen zodat gebruikers precieze en betrouwbare gegevens kunnen toevoegen. Die gegevens kunnen betrekking hebben op de afgebeelde mensen, plekken en objecten. Ze kunnen ook zowel data, namen en identificatoren m.b.t. de creatie van de foto bevatten als rechteninformatie. De standaard kan gebruikt worden bij formaten zoals bv. JPEG, TIFF en PNG.

Ook Exif (Exchangeable Image File Format) is een standaard voor ingebedde metadata die men vaak aantreft bij foto’s, vooral bij JPEG- en TIFF-bestanden. Hij wordt tevens gebruikt voor audiobestanden (WAV-bestanden). De Exif-standaard is niet bruikbaar bij GIF-, JPEG2000-, en PNG-bestanden. Hij omvat o.a. een tijdsaanduiding, de camera-instellingen, gps-informatie, auteursrechtelijke informatie, beschrijvingen en een thumbnail voor voorvertoning.

Samen met de IPTC- en Exif-gegevens wordt meestal ook XMP-informatie (Extensible Markup Platform) opgenomen. Die standaard laat toe om bestaande metadataschema’s die er niet in passen naast het XMP-schema te behouden. Het is een recenter gegevensformaat dat door IPTC Core en Extension wordt gebruikt voor opslaan en openen van metadata van beelden. Het maakt opslag van metadata mogelijk in zowel het fotobestand als in een bijbehorend sidecar-bestand en laat de creatie van aangepaste metadatavelden toe. XMP kan gebruikt worden voor AIFF-, GIF-, JPEG-, JPEG2000-, MP3-, MP4-, PDF-, PNG-, PSD-, TIFF- en WAV-bestanden.

Voordelen van het inbedden van metadata

Het inbedden van metadata in digitale (foto)bestanden heeft een aantal voordelen. De belangrijkste voordelen zijn:

1. Ingebedde metadata verbeteren de vindbaarheid van digitale bestanden, bv. bij gebruik van zoekprogramma’s of software voor de bewerking en het beheer van foto’s en op gedeelde werkplekken zoals cloud storage.
2. Wanneer je digitale bestanden verspreidt voor (her)gebruik, worden de ingebedde metadata automatisch samen met de digitale bestanden verspreid. De (her)gebruiker kan op die manier steeds gemakkelijk achterhalen wie of wat er op de foto staat afgebeeld, wie de maker van de foto is en onder welke voorwaarden hij de foto mag (her)gebruiken.
3. De ingebedde technische metadata blijven steeds actueel. Ze veranderen telkens je het beschreven digitale bestand verandert.
4. De metadata die zijn toegevoegd door gebruikers van het digitaal bestand kunnen automatisch uitgelezen worden naar je eigen databank.

Voorbeelden: De vindbaarheid van digitale bestanden met behulp van ingebedde metadata kunnen we illustreren aan de hand van een eenvoudig voorbeeld. Op een computer staat bijvoorbeeld een map met zeven identieke fotobestanden. De foto’s zien er allemaal hetzelfde uit en hebben ook dezelfde ingebedde metadata (o.a. het trefwoord ‘new delhi’) - met als enige uitzondering dat één bestand het toegevoegde trefwoord ‘laundry line’ bevat. Bij het doorzoeken van de computer met de zoekterm ‘new delhi’ worden alle zeven fotobestanden gevonden, bij het gebruik van de zoekterm ‘laundry’ enkel het ene fotobestand met die tag. Ingebedde metadata zijn dus een handig middel om fotobestanden terug te vinden op o.a. USB-sticks, harde schijven en computers.

Een voorbeeld van het uitlezen van metadata in een toepassing zoals een beeldbank zie je in bv. Wikimedia Commons. Op de webpagina https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Valladolid_Rodin_expo_2008_Pensador_00_ni.JPG zie je onderaan dat de metadata uit het fotobestand automatisch worden uitgelezen.

Nadelen van het inbedden van metadata

Aan het inbedden van metadata kunnen echter ook een aantal nadelen verbonden zijn. De belangrijkste nadelen zijn:

1. Bij synchronisaties in bulk (dus van grote hoeveelheden bestanden) kunnen er conflicten optreden tussen enerzijds de ingebedde metadata en anderzijds de externe metadatabronnen en informatie van persistente identifiers (PID’s).
2. Het is mogelijk dat de ingebedde metadata niet meegenomen wordt wanneer er afgeleiden van het origineel digitaal bestand gemaakt worden.
3. Wanneer je digitale bestanden naar een ander formaat migreert, is het mogelijk dat gegevensvelden overschreven of vervangen worden.
4. Ingebedde metadata kun je in vergelijking met centraal beheerde metadata minder gemakkelijk stapsgewijs aanvullen.
5. Wanneer bestanden met ingebedde metadata niet meer geopend kunnen worden, zal de metadata wellicht ook niet meer toegankelijk zijn.

Voorbeeld: Een voorbeeld van het tweede nadeel hebben we hoger al geïllustreerd toen we schreven dat het JPEG-bestand bij migratie automatisch de tag ‘Uncompressed’ heeft overgenomen van het TIFF-bestand, terwijl JPEG-bestanden steeds (lossy) gecomprimeerd zijn. Een gelijkaardige fout zie je in dit bestand. Onderaan zie je in de uitgelezen metadata dat de breedte van het beeld 7.073 pixels is, en de hoogte 4.986 pixels. Bovenaan staat echter dat de maximale beschikbare grootte 850 bij 599 pixels is. Het TIFF-moederbestand was inderdaad 7.073 pixels bij 4.986 pixels groot, maar niet het afgeleide JPEG-bestand dat is opgeladen.

Wanneer is het aanbevolen om metadata in te bedden in fotobestanden, en wanneer niet?

Enkele gevallen waarin het zinvol is om metadata in te bedden in fotobestanden zijn:

1. Je stelt fotobestanden via download ter beschikking via je website en je wil  de descriptieve en juridische metadata samen met de fotobestanden meegeven en vermijden dat die uit elkaar kunnen gerukt worden (wat gebeurt als je die informatie op je website enkel naast of onder de foto plaatst).
2. Je gebruikt geen beeldbeheersysteem maar je bewaart je foto’s ongeordend of in mappen bewaard op een computer of harde schijf en wil toch makkelijk kunnen zoeken in de fotobestanden (zelfs over de eventuele mappenstructuur heen);
3. Je wil dat bepaalde toepassingen die je fotobestanden gebruiken automatisch bepaalde metadata m.b.t. de bestanden kunnen uitlezen, en op basis van die metadata zelfs categorieën of galeries samenstellen.

Enkele gevallen waarin het zinvol is om geen metadata in te bedden in fotobestanden:

1. De descriptieve of juridische metadata zijn nog onvoldoende stabiel, en kunnen op korte termijn nog sterk veranderen.
2. Je vult de metadata stapsgewijs aan.
3. De processen (en bijhorende applicaties) die je toepast op de fotobestanden negeren de ingebedde metadata of overschrijven of wijzigen ze op een manier die ongewenst is.

Enkele praktijkvoorbeelden i.v.m. ingebedde metadata

Praktijkvoorbeeld 1: vrij online beschikbaar maken van fotografische beelden

Wanneer je fotografisch beelden vrij online beschikbaar maakt voor (her)gebruik, is het aangewezen om een minimum aan descriptieve en technische metadata in te bedden. De kans is groot dat op de website waar de foto voor download beschikbaar is zelf wel vermeld staat wat er op de foto staat afgebeeld en onder welke voorwaarden de foto wel of niet mag worden (her)gebruikt, maar die metadata komt niet mee met het fotobestand wanneer een gebruiker het download. Het gevolg is dat wanneer het bestand vervolgens enkele weken of maanden op diens computer rondslingert, hij waarschijnlijk niet meer exact weet waar hij de foto vandaan heeft gehaald, wat de foto precies afbeeldt en onder welke voorwaarden hij de foto mag (her)gebruiken. Dat probleem kun je oplossen om dergelijke metadata in de foto in te bedden vooraleer je hem op de website downloadbaar maakt voor (her)gebruik.

Wij hebben de afgelopen jaren, in samenwerking met collectiebeherende erfgoedorganisaties, regelmatig fotografische reproducties van cultureel erfgoed voor vrij (her)gebruik beschikbaar gemaakt door ze te plaatsen op Wikimedia Commons, de beeldbank van de Wikimedia Foundation. Op die manier kunnen de beelden als illustratie worden gebruikt in de populaire gratis online encyclopedie Wikipedia, maar kunnen ze ook voor andere doeleinden worden gedownload. Eén van de vele fotografische reproducties die we hebben opgeladen is het portret van de aartshertogin Isabella (anonieme meester, begin 17de eeuw) uit de collectie van het Groeningemuseum

Zoals je onderaan op de webpagina onder de hoofding Metadata kunt lezen, hebben we in het fotobestand een aantal inhoudelijke en administratieve metadata ingebed, o.a.

Source	http://www.lukasweb.be/
Type of item	Reproduction of artwork
Keywords	olieverfschildering (http://vocab.getty.edu/aat/300033799), Anonieme meester, begin 17de eeuw, Musea Brugge - Groeningemuseum (http://isil.kbr.be/BE-BUE01)
Label	Portret van de aartshertogin Isabella
Unique ID of original document	http://groeningemuseum.be/collection/work/id/1979_GRO0006_Ib
Usage terms	https://creativecommons.org/publicdomain/zero/1.0/
Online copyright statement	CC0 1.0 Universal (CC0 1.0) Public Domain Dedication

Iedereen die het fotobestand download en nadien de inbedde metadata uitleest met behulp van bv. Get Metadata, Voorvertoning, GIMP of Adobe Photoshop zal deze metadata ingebed terugvinden in het bestand. Hoe we die metadata in het bestand hebben ingebed, lees je op de volgende CEST-pagina onder de hoofding ‘Metadata inbedden in de fotografische reproducties’: Upload van reproducties van kunstwerken uit het Groeningemuseum op Wikimedia Commons. Om te verzekeren dat deze ingebedde metadata kunnen worden uitgelezen door een brede waaier van apparaten en applicaties hebben we gebruik gemaakt van tags uit de XMP-standaard.

Praktijkvoorbeeld 2: kwaliteitscontrole bij digitalisering

Wanneer je erfgoedmateriaal digitaliseert, doe je dat - zeker wanneer je dat omwille van preserveringsdoeleinden doet - met de nodige kwaliteitsvoorwaarden. Als je bv. de CEST-richtlijn voor de digitalisering van foto’s volgt, heb je ongetwijfeld al gemerkt dat daarin verwezen wordt naar de Richtlijnen Preservation Imaging Metamorfoze. In die richtlijnen wordt voorgeschreven om op verschillende momenten tijdens een digitaliseringsproject testkaarten te gebruiken om te controleren of de camera of scanner goed staat ingesteld, o.a. dagelijks voor het opstarten van de digitalisering. De controle van die zogenaamde dagtargets is onderdeel van de kwaliteitscontrole bij de oplevering van de digitaliseringsresultaten. Je meet dan niet alleen de waarden van die verschillende testkaarten, maar vergelijkt dan ook ingebedde metadata m.b.t. het opnamemoment (datum en uur) en het merk en model van de gebruikte camera en scanner in de dagtargets met gelijkaardige metadata in de digitaliseringsresultaten. Als die niet overeenkomen, zijn de dagtargets niet relevant en kan de kwaliteit van de digitaliseringsresultaten niet adequaat worden beoordeeld.

Vanzelfsprekend kan een digitaliseringsbedrijf hierbij vals spelen en de ingebedde metadata over de datum en de tijd van creatie van de opname aanpassen en in overeenstemming brengen, maar we gaan er hier van uit dat de inspanningen die moeten worden geleverd om dat te doen niet opwegen tegen de inspanningen die nodig zijn om correcte bestanden aan te leveren.

Hoe metadata inbedden in fotobestanden?

Met beeldbewerkingsprogramma’s

Gespecialiseerde beeldbewerkingsprogramma’s als Adobe Photoshop of GIMP laten niet alleen toe om de ingebedde metadata te zien, maar ook om ze te bewerken.

Adobe Photoshop (te betalen fotobewerkingssoftware) (hier: Adobe Photoshop CC 2018, voor Mac)

• Ga naar in topmenu naar 'Bestand' (of ‘File’)
• Klik vervolgens op 'Bestandsinfo' (of ‘File Info’)
• Als je op ‘Basic’ klikt in het linkermenu, zie kan je bijvoorbeeld de volgende informatie toevoegen:
  • de auteur: hier 'Foto: Hugo Maertens' (door intikken)
  • de beschrijving: hier unieke identifier ‘0000.GRO1650.I’ (door intikken)
  • copyright status: hier 'Public Domain' (door aanvinken in keuzelijst)
  • de copyright info URL: hier 'https://creativecommons.org/publicdomain/zero/1.0/' (door intikken)
• Klik verslag op de OK-knop rechts onderaan, en sla vervolgens het bestand op door in het topmenu op 'Bewaar' (of 'Save') te klikken.

• Als je op 'IPTC' klikt in het linkermenu, kom je in een scherm waarin je naar beneden kunt scrollen, en waarin je bijvoorbeeld de volgende informatie kan invullen:
  • Creator: hier 'Foto: Hugo Maertens' (door intikken)
  • Intellectual genre: hier 'Reproduction of artwork' (door intikken)
  • Description: hier '0000.GRO1650.I' (door intikken)
  • Source: hier 'http://www.lukasweb.be/' (door intikken)
  • Rights Usage Terms: hier 'https://creativecommons.org/publicdomain/zero/1.0/' (door intikken)
• Klik verslag op de OK-knop rechts onderaan, en sla vervolgens het bestand op door in het topmenu op 'Bewaar' (of 'Save') te klikken.

• Als je op 'IPTC Extension' klikt in het linkermenu, kom je in een scherm waarin je naar beneden kan scrollen, en waarin je bijvoorbeeld de volgende informatie kan invullen:
• Artwork or Object: hier 'Laatste Avondmaal / 1927 / Woestyne, Gustave v / Musea Brugge - Groen / 0000.GRO1650.I'
  • ingevuld door er net onder in te vullen:
    • Title: hier 'Laatste Avondmaal' (door intikken)
    • Date created: hier '1927' (door intikken)
    • Creator: hier 'Woestyne, Gustave van de' (door intikken)
    • Source: hier 'Musea Brugge - Groeningemuseum' (door intikken)
    • Source Inventory Number: hier '0000.GRO1650.I' (door intikken)

• Licensor: hier 'Lukas - Art in Fland / Abrahamstraat 13 / Gent / 9000 / Belgium / http:/ns.useplus.or / +32(0)92354730 / info@lukasweb.be / http://www.lukasweb.be'
  • ingevuld door er net onder in te vullen:
    • Name: hier 'Lukas – Art in Flanders' (door intikken)
    • Address: hier 'Abrahamstraat 13' (door intikken)
    • City: hier '9000' (door intikken)
    • Country: hier 'Belgium' (door intikken)
    • Phone type 1: hier 'Work' (door aanvinken in keuzelijst)
    • Phone Number 1: hier '+32(0)92354730' (door intikken)
    • Email address: hier 'info@lukasweb.be' (door intikken)
    • Web address: hier 'http://www.lukasweb.be/' (door intikken)

• Klik verslag op de OK-knop rechts onderaan, en sla vervolgens het bestand op door in het topmenu op 'Bewaar' (of 'Save') te klikken.

GIMP (gratis open fotobewerkingssoftware) (hier GIMP-2.10, voor Mac)

GIMP is gratis en prima fotobewerkingssoftware. Het biedt ook de mogelijkheid om de ingebedde data te bewerken. Bij de opmaak van het artikel lukte het ons echter niet om dit effectief te doen met behulp van een Mac - Apple computer. In principe ga je gewoon  in topmenu naar ‘Afbeelding’ (of ‘Image’), ga je naar ‘Metadata’ en klik je vervolgens op ‘Bewerk metadata’ (of ‘Edit metadata). Spijtig genoeg geeft GIMP daarbij op onze computer de volgende foutmelding:

In bulk (met meerdere bestanden tegelijkertijd) met ExifTool

Een andere, en vaak veel efficiëntere manier om ingebedde metadata te bewerken is om de ingebedde metadata eerst te exporteren uit de digitale fotobestanden, ze vervolgens in een spreadsheet te bewerken en daarna weer te importeren of weg te schrijven in de fotobestanden. Op deze manier is het mogelijk om met weinig handelingen een grote hoeveelheid ingebedde metadata aan te passen. Om dat te doen kan je gebruik maken van de gratis ExifTool.

ExifTool verschilt van de andere reeds vermelde tools doordat hij doorgaans met een command line interface i.p.v. een grafische user interface wordt gebruikt. In plaats van met cursor op een knop te klikken om je computer een bepaald handeling te laten uitvoeren, zul je een commando moeten intikken om je computer die handeling te laten uitvoeren. Omdat de meeste computergebruikers enkel gewend zijn aan het gebruik van een grafische user interface, kan dat afschrikwekkend zijn. Maar wees gerust: het uitlezen en importeren van metadata met ExifTool uit fotobestanden vereist slechts zeer eenvoudige commando’s die iedereen zich kan eigen maken, mits een beetje oefening. De command line terminal staat standaard op je computer geïnstalleerd. Bij Mac-computers noemt hij Terminal. Je vindt hem door in je finder ‘Terminal’ in te tikken. Als je Terminal opent, krijg je het volgende scherm te zien:

Daarin zul je de commando’s moeten intikken om ExifTool aan te sturen voor het exporteren en importeren van ingebedde metadata van fotobestanden.

Metadata uitlezen

De map met fotobestanden waarvan we de metadata in bulk willen uitlezen staat in dit geval op de desktop van onze computer en noemt ‘fotos1’. Ze bevat vijftien fotobestanden, maar zou evengoed 150, 15.000 of zelfs meer bestanden kunnen bevatten.

Als we de metadata uit die vijftien bestanden willen uitlezen met behulp van ExifTool moeten we in de command line interface een commando intikken dat de volgende samenstelling heeft: exiftool -csv "pad/naar/csv.csv" "pad/naar/map/met/beelden" Omdat onze map ‘fotos1’ noemt en zich op de desktop van onze Mac-computer bevindt, wordt het commando: exiftool -csv "desktop/fotos1/" > "desktop/fotos1/export_metadata_fotos1.csv"

In mensentaal betekent dit dat je ExifTool de opdracht geeft om van de bestanden in de map fotos1 op de desktop van de computer de ingebedde metadata uit te lezen en ze in de vorm van een CSV-bestand weg te schrijven in dezelfde map op de desktop van de computer (fotos1). In de command line interface zal dat er als volgt uitzien:

Vervolgens klik je de enter-toets in van de computer. Nadien verschijnt de volgende mededeling:

Dat betekent dat ExifTool daadwerkelijk de metadata van vijftien bestanden uit de ene gevraagde map heeft uitgelezen. Als we nu de map Fotos1 openen, zien we dat daar het gevraagde bestand export_metadata_fotos1.csv is toegevoegd.

Dat CSV-bestand kun je vervolgens openen in rekenbladprogramma’s als LibreOffice, Microsoft Excel of Numbers. Als we het openen in LibreOffice zien we het volgende:

Het toegevoegde CSV-bestand bevat zestien rijen: één titelrij en vijftien rijen, waarvan één voor elk fotobestand. Het CSV-bestand bevat ook een groot aantal kolommen, van A tot EP. Als je in het CSV-bestand naar rechts scrolt, zul je zien dat het CSV-bestand informatie bevat over o.a. het pad van de fotobestanden (SourceFile, kolom A), de bestandsnaam (FileName, kolom C), de inhoud van het beeld (ImageDescription, kolom P), de fotograaf (Artist, kolom Y) en auteursrechtelijke status (Copyright, kolom Z). Het bevat verder ook een grote hoeveelheid technische metadata en trefwoorden (Keywords, kolom AO).

Op deze manier krijg je in één oogopslag een overzicht van de verschillende fotobestanden in de map fotos1, én hun ingebedde metadata. Omdat de geëxporteerde gegevens in een spreadsheet zitten, kan je door middel van bv. de sorteer- en selectiefuncties van het rekenbladprogramma het document (en dus de ingebedde metadata) gemakkelijk analyseren.

Metadata invoeren

Met ExifTool kun je ook op een efficiënte manier nieuwe ingebedde metadata toevoegen of reeds aanwezige ingebedde metadata aanpassen. Als in de ingebedde metadata een bepaalde tag ontbreekt, kan je in het CSV-bestand een kolom toevoegen die als titel de naam van die tag heeft. Als in de ingebedde metadata de waarde(n) van een bepaalde tag moet worden aangepast, kan je in het CSV-bestand in de gewenste cel de waarde aanpassen. Als bv. in de trefwoorden (Keywords, kolom AO) overal de term ‘New Delhi’ moet worden vervangen door ‘Calcutta’ doe je dat eerst in het CSV-bestand en vervolgens importeer je die gegevens uit het aangepaste CSV-bestand met ExifTool naar de verschillende fotobestanden.

Het commando dat je gebruikt voor het importeren van de (aangepaste) metadata is: exiftool -csv="pad/naar/bestandsnaam.csv" "pad/naar/map/met/beelden" Omdat onze map ‘fotos1’ noemt en zich op de desktop van onze Mac-computer bevindt, wordt het commando: exiftool -csv="desktop/fotos1/export_metadata_fotos1_correctie.csv" "desktop/fotos1"

In mensentaal betekent het dat je ExifTool de opdracht geeft om de metadata uit het bestand export_metadata_fotos1_correctie.csv op de desktop weg te schrijven naar de bestanden in de map fotos1 op de desktop van de computer.

In de command line interface zal dat er als volgt uitzien:

750px|De opdracht in de command line interface om de metadata uit het bestand export_metadata_fotos1_correctie.csv op de desktop weg te schrijven naar de bestanden in de map fotos1.

Vervolgens klik je op de enter-toets van de computer. Nadien verschijnt de volgende mededeling:

Dat betekent dat ExifTool daadwerkelijk de metadata van vijftien bestanden uit de ene gevraagde map heeft aangepast. Als we nu de map Fotos1 openen, zien we dat ExifTool daar vijftien nieuwe fotobestanden met de aangepaste metadata heeft toegevoegd en de originele fotobestanden met de niet-aangepaste metadata heeft hernoemd.

Als je de metadata van die vijftien nieuwe bestanden bekijkt, zul je zien dat daarin bij de ingebedde trefwoorden bij alle bestanden ‘New Delhi’ is vervangen door ‘Calcutta’.

Een praktijkvoorbeeld m.b.t. het inbedden van metadata met behulp van ExifTool in fotografische reproducties van Lukasweb met werken uit de collectie van het Groeningemuseum vind je op CEST: Upload van reproducties van kunstwerken uit het Groeningemuseum op Wikimedia Commons.