Bouwtekeningen (Amsab-ISG, ADVN en Liberas)

Auteur

Kim Robensyn, Coördinator collectie-ontsluiting, AMSAB-ISG

Project

Het project ‘Bouwtekeningen. Roerend en onroerend erfgoed gemapt en gelinkt‘ kadert binnen de inhaalbeweging digitale collectieregistratie en liep van maart 2021 t.e.m. februari 2022. Met het project wil Amsab-ISG in samenwerking met ADVN en Liberas de waardevolle bouwtekeningen die in de 3 instellingen bewaard worden valoriseren. Zowel het registreren, digitaliseren, (georeferentieel) ontsluiten en linken van data zijn hiervan een onderdeel. De focus ligt op het beschikbaar maken van deze erfgoedobjecten via IIIF.

Meer info over dit project is te vinden op deze projectpagina.

Dataset

Dit project wil rond de digitale registratie en ontsluiting van één specifieke soort bron werken, namelijk bouwtekeningen (plattegronden, constructietekeningen, ontwerpen van interieurs enz.). Deze maken deel uit van een groot aantal heel diverse collecties en archieven die beheerd worden door ADVN, Amsab-ISG en Liberas.

Inhoudelijk gaat dit om bouwtekeningen van allerlei historische gebouwen en monumenten, van de hand van verschillende architecten.

De hoofdmoot van de bouwtekeningen komt uit de collectie van Amsab-ISG maar wordt aangevuld met bijzondere bouwtekeningen uit de collecties van Liberas en ADVN. Het exacte aantal is nog niet geweten, we schatten dat er voor dit project zo’n 1000-tal bouwtekeningen geïnventariseerd, gedigitaliseerd en ontsloten zullen worden. Dat zijn niet alle bouwtekeningen die zich in de collecties van de drie instellingen bevinden, maar wel de meest relevante. Welke deze zijn wordt in de beginfase van het project verder afgebakend.

Uit de collectie van Amsab-ISG worden een 700-tal waardevolle bouwtekeningen van gebouwen die behoorden tot het socialistische patrimonium geselecteerd (volkshuizen, coöperatieve winkels, sanatoria enz.)

Liberas selecteert een 150-tal plannen uit de collectie van de landmetersfamilie Cloquet. De Cloquets zijn een familie met een staat van verdienste in Gent. De architecten Louis of Jean-Norbert Cloquet tekenden ooit de plannen voor het St.-Pietersstation Gent en voor het Postgebouw Korenmarkt Gent. De plannen die Liberas heeft gekregen in 2018 maken deel uit van een groter archiefgeheel dat ongeveer 280 meter beslaat. Ze zijn afkomstig van de landmeterspraktijk van Jean-Paul Cloquet en dateren uit de tweede helft van de 20ste eeuw. De documenten zijn zeer uiteenlopend van aard: van privéwoningen tot de verbouwing van kantoorgebouwen of de renovatie van een burcht. De plannen zijn ook gekoppeld aan landelijk gespreide projecten en niet enkel op Gent gericht. Door het inschakelen van een deel van deze collectie zal Liberas als partnerinstelling een betere kijk krijgen op hoe dit materiaal in de toekomst kan worden verwerkt.

De belangrijkste en omvangrijkste collectie bouwtekeningen in het ADVN heeft de IJzertoren-site als onderwerp. Het monument langs de IJzeroever in Kaaskerke (Diksmuide) werd in 1928 opgericht als hulde aan de gesneuvelde Vlamingen in de Eerste Wereldoorlog. Nadat in 1925 het ontwerp van de Antwerpse architecten Robert en Frans Van Averbeke gekozen werd in 1928 gestart met de bouw die anderhalf jaar later werd afgerond. Na de dynamitering van de toren in 1946 verrezen verschillende nieuwe constructies op de site. In 1949 werden uit de ruïnes de IJzercrypte hersteld en, naar een ontwerp van Jan en Karel De Bondt, de Paxpoort gebouwd. Drie jaar later werd beslist om ook de toren te herbouwen, opnieuw naar een ontwerp van Robert Van Averbeke. Wegens financiële problemen verliep de bouw erg langzaam en werd de tweede IJzertoren pas in 1965 voltooid. Bijna dertig jaar later had de toren nood aan een grondige restauratie die 2 miljoen euro zou kosten. De ca. 150 bouwtekeningen die in het ADVN bewaard worden, documenteren alle aspecten, zowel algemeen als in detail, van de verschillende constructies die in de voorbije eeuw op de IJzertoren-site gebouwd werden.

Gebruik

Met de publicatie van dit dataprofiel proberen we enige vorm van standaardisering te bereiken in het beschrijven van bouwtekeningen.

Dataprofiel

	Invulboek		[naam van jouw systeem]			technische eigenschappen			beschrijvingsregels
#	element	veld	element	veld	voorbeeld	data type	verplicht	herhaalbaar	terminologie	invulinstructie
1.	Bewaarinstelling	Naam bewaarinstelling	Objecten > Identificatie > Identificatie	Instellingsnaam (BA)	Amsab-Instituut voor Sociale Geschiedenis	tekst	verplicht	niet herhaalbaar	eigen richtlijn	Noteer de offciële naam van de organisatie die verantwoordelijk is voor het object
2.	Objectnummer	Waarde objectnummer	Objecten > Identificatie > Identificatie	Objectnummer (IN)	bt000002	tekst	verplicht	niet herhaalbaar	eigen richtlijn	sigel (in kleine letters) gevolgd door 6 cijfers
3.	Objectnaam	Term objectnaam	Objecten > Identificatie > Objectnaam	Objectnaam (OB	bouwtekening	trefwoord	verplicht	herhaalbaar	AAT	Noteer de benaming van het object. Objectnamen worden in het enkelvoud toegevoegd, alles in kleine letters, zonder verkleinwoorden. Voor allerhande architecturale plannen (grondplan, doorsnedes, blauwdruk, calques, technische tekeningen enz.) wordt de term bouwtekening gehanteerd
4.	Titel	Titel	Objecten > Identificatie > Titel en Beschrijving	Titel (TI)	Feestlokaal Vooruit, verbouwing 2de verdieping	tekst	verplicht	herhaalbaar	/	Noteer een bondige omschrijving van het onderwerp; objectnaam niet herhalen, begin met hoofdletter; geen punt ah einde; geen komma's. Vermeld de naam, locatie van het gebouw waarover de bouwtekening gaat
5.	Titel	Korte Beschrijving	Objecten > Identificatie > Titel en Beschrijving	Beschrijving (BE)	Bouwtekening (ontwerp) van Feestlokaal Vooruit (S.M. Vooruit), Sint-Pietersnieuwstraat 23, Gent. Inrichten van de verkoopzalen van Feestlokaal Vooruit. Architect Georges Bontinck.	tekst	verplicht	herhaalbaar	/	Omschrijf de bouwtekening. Probeer zo goed als mogelijk volgende structuur aan te houden: Bouwtekening ([type: plattegrond, doorsnede, vooraanzicht, ...]) van [naam gebouw] (eventueel van de organisatie, opdrachtgever), [adres: historisch en huidig], [datum - voluit geschreven]. [wat het is]. Architect x
7.	Vervaardiger	Naam vervaardiger	Objecten > Vervaardiging/datering > Vervaardiging	Vervaardiger (VV)	Brunfaut, Fernand	trefwoord	facultatief	herhaalbaar	wikidata, eigen thesaurus	Geef de officiële of de meest gebruikte naam en voorna(a)m(en) van de vervaardiger(s) van het object. Dit kan een persoonsnaam, een groepsnaam of een organisatienaam zijn. Voor een persoon: familienaam, voornaam. Voor een organisatie: de volledige officiële naam voluit, geen afkortingen
8.	Vervaardiger	Rol Vervaardiger	Objecten > Vervaardiging/datering > Vervaardiging	Rol (FU)	architect	trefwoord	facultatief	herhaalbaar	AAT	Kies één enkelvoudige term, zonder leestekens of hoofdletters, bv. architect, ontwerper
9.	Datering	Begindatum	Objecten > Vervaardiging/datering > Datering	Datering van (DS)	1966-08-19	datum	facultatief	herhaalbaar	/	Noteer de datum, liefst zo exact mogelijk (jjjj-mm-dd). Noteer data volgens ISO-norm 8601: jjjj-mm-dd of jjjj-mm of jjjj. Maand en dag zijn niet verplicht, men kan dus enkel het jaartal invoeren. Indien dit veld gebruikt wordt om een begin van een productieperiode aan te geven, volstaat het jaartal ook. Indien de productiedatum niet gekend is, volg je de volgende richtlijnen: - vroegst mogelijke vervaardigingsdatum bij "Begindatum" (jjjj-mm-dd) - laatst mogelijke vervaardigingsdatum bij "EInddatum" (jjjj-mm-dd).
10.	Datering	Precisie begindatum	Objecten > Vervaardiging/datering > Datering	Precisie (DR)	circa	tekst	facultatief	herhaalbaar	/	Indien de ingevoerde productiedatum van het object niet exact is, geeft men in dit veld aan in welke mate de datum geschat is. Doe dit aan de hand van volgende aanduidingen: - vermoedelijk (wanneer de ingevoerde datum vermoedelijk correct is); - toegeschreven (wanneer de ingevoerde datum toegeschreven wordt); - circa (wanneer het een schatting betreft); - voor (wanneer het object voor een bepaalde datum vervaardigd werd); - na (wanneer het object na een bepaalde datum vervaardigd werd).
11.	Datering	Einddatum	Objecten > Vervaardiging/datering > Datering	Tot (DE)	1966-08-19	datum	facultatief	herhaalbaar	/	Noteer de datum, liefst zo exact mogelijk (jjjj-mm-dd). Noteer data volgens ISO-norm 8601: jjjj-mm-dd of jjjj-mm of jjjj. Maand en dag zijn niet verplicht, men kan dus enkel het jaartal invoeren. Indien dit veld gebruikt wordt om een begin van een productieperiode aan te geven, volstaat het jaartal ook. Indien de productiedatum niet gekend is, volg je de volgende richtlijnen: - vroegst mogelijke vervaardigingsdatum bij "Begindatum" (jjjj-mm-dd) - laatst mogelijke vervaardigingsdatum bij "EInddatum" (jjjj-mm-dd).
12.	Datering	Precisie einddatum	Objecten > Vervaardiging/datering > Datering	Precisie (DT)	circa	tekst	facultatief	herhaalbaar	/	Indien de ingevoerde productiedatum van het object niet exact is, geeft men in dit veld aan in welke mate de datum geschat is. Doe dit aan de hand van volgende aanduidingen: - vermoedelijk (wanneer de ingevoerde datum vermoedelijk correct is); - toegeschreven (wanneer de ingevoerde datum toegeschreven wordt); - circa (wanneer het een schatting betreft); - voor (wanneer het object voor een bepaalde datum vervaardigd werd); - na (wanneer het object na een bepaalde datum vervaardigd werd).
13.	Fysieke beschrijving	Tekst fysieke beschrijving	Objecten > Fysieke kenmerken > Fysieke beschrijving	Beschrijving (PD)	1 : 50	tekst	facultatief	herhaalbaar	/	Noteer hier de schaal van de bouwtekening
14.	Materiaal	Term materiaal	Objecten > Fysieke kenmerken > Materialen	Materiaal (MA)	papier	trefwoord	verplicht	herhaalbaar	AAT	Omschrijf het gebruikte materiaal, één enkelvoudige term als zelfstandig naamwoord zonder leestekens of hoofdletters; gebruik een algemenere term bij onzekerheid over de specifieke materie. Voor bouwtekeningen zijn de meest voorkomende termen papier, calqueerpapier en blauwdruk (?? CHECK)
15.	Afmetingen	Beschrijving afmeting	Objecten > Fysieke kenmerken > Afmetingen	Afmeting (DI)	hoogte	trefwoord	verplicht	herhaalbaar	AAT	Noteer de dimensie die gemeten wordt zonder leestekens of hoofdletters, bv. hoogte of breedte.
16.	Afmetingen	Waarde afmeting	Objecten > Fysieke kenmerken > Afmetingen	Waarde (WA)	84,5	getal	verplicht	herhaalbaar	/	Noteer zo nauwkeurig mogelijk de numerieke waarde. Gebruik een komma, geen decimale punt
17.	Afmetingen	Eenheid afmeting	Objecten > Fysieke kenmerken > Afmetingen	Eenheid (EE)	cm	trefwoord	verplicht	herhaalbaar	/	Kies een eenheid, gebruik officiële afkortingen voor de maateenheden, in enkelvoud zonder leestekens of hoofdletters, voorkeur voor cm.
18.	Afgebeeld Object	Type afgebeeld object	Objecten > Iconografie > Afgebeeld onderwerp	Soort onderwerp (io)	onderwerp	lijst	facultatief	herhaalbaar	/	Kies het soort onderwerp, in dit geval 'onderwerp'
19.	Afgebeeld Object	Term afgebeeld object	Objecten > Iconografie > Afgebeeld onderwerp	Onderwerp (ip)	ziekenhuizen	trefwoord	facultatief	herhaalbaar	Thesaurus - Erfgoedtypes (onroerenderfgoed.be)	Kies het afgebeelde voorwerp/gebouw, gebruik enkelvoud zonder leestekens of hoofdletters.
20.	Afgebeeld Object	Bron afgebeeld object	Thesaurus > Bron en definitie	Bron (br)	https://id.erfgoed.net/thesauri/erfgoedtypes/	string	facultatief	herhaalbaar	Thesaurus - Erfgoedtypes (onroerenderfgoed.be)	Vul hier de naam in van het classificatieschema, de thesaurus of termenlijst waaruit het afgebeelde onderwerp is gekozen, in het geval van bouwtekeningen is dat Thesaurus Onroerend Erfgoed
21.	Afgebeeld Object	Identificatie afgebeeld object	Thesaurus > Bron en definitie	Nummer (tn)	526	tekst (getal)	facultatief	herhaalbaar	/	Vul hier het unieke nummer of code in
22.	Gerelateerd object	Identificatie gerelateerd object	Objecten > Nummers/relaties > Relaties met andere objecten	Is deel van (bt)	24	tekst	facultatief	herhaalbaar	eigen richtlijn	Vul hier de referentie in van het dossier of archief waartoe de bouwtekening behoort. Aanduiding dat het object een onderdeel is van een ander object. Als het object een onderdeel is van een ander object, vul je hier het objectnummer in van het grotere geheel. Je maakt dus een koppeling van het object met een koepelbeschrijving of een geheel
23.	Gerelateerd object	Identificatie gerelateerd object	Objecten > Nummers/relaties > Relaties met andere objecten	Gerelateerd object (rt)	bt000615	tekst	facultatief	herhaalbaar	eigen richtlijn	Vul het objectnumer in wanneer er een relatie is (bv. bouwtekening van hetzelfde gebouw) met een andere bouwtekening of foto, .... Het betreffende object moet al in het collectiebeheersysteem ingevoerd zijn.
24.	/	/	Objecten > Nummers/relaties > Digitale Referenties	Referentie (RF)	http://hdl.handle.net/10796/A16CCD4C-9D2F-4A99-AB56-F75FFFA72578?locatt=view:level2	URI	facultatief	herhaalbaar	eigen richtlijn	Vul hier de URI in van de handle die verwijst naar de digitale reproductie van de bouwtekening (IIIF)
25.	Identificatie reproductie	Waarde identificatie reproductie	Objecten > Reproducties > Reproductie	Referentie (FN)	bt000615.jpg	/	verplicht	herhaalbaar	/	Upload de betreffende foto via de unieke identificatiecode van de digitale reproductie. Kies bij voorkeur het objectnummer voor digitale reproducties. Dit veld is gekoppeld aan het bestand Beelddocumentatie. Je kan een bestaande foto uit Beelddocumentatie opzoeken door op de knop 'Lijst' te klikken. Je krijgt dan een zoekformulier waarmee je de Beelddocumentatie kunt doorzoeken.
26.	Recht	Type Recht	Objecten > Rechten	Type (rechten) (Rt)	copyright	trefwoord	verplicht	herhaalbaar	/	Gebruik één enkelvoudige term, zonder leestekens of hoofdletters. Houd een lijst van standaardtermen bij. Vul hier dus copyright of licentie in, naargelang welke soort rechteninformatie je wil delen. In het veld bijzonderheden wordt dan de specifieke rightsstatement of creative commonslicentie genoteerd
27.	Recht	Toelichting recht	Objecten > Rechten	Bijzonderheden (rechten) (RO)	http://rightsstatements.org/vocab/UND/1.0/	URI	verplicht	herhaalbaar	/	Vul hier de specifieke rightsstatement of creative commonslicentie in, met een URL
28.	Toestand	Onderdeel toestand	Objecten > Toestand/conservering > Toestand	Onderdeel (TH)	geheel	tekst	verplicht	herhaalbaar	eigen richtlijn	Noteer over welk onderdeel het gaat, gebruik enkelvoudige termen. Als het object zich in zijn geheel in dezelfde conditie bevindt, geef je 'geheel' op als onderdeel.
29.	Toestand	Term toestand	Objecten > Toestand/conservering > Toestand	Toestand (TO)	goed	trefwoord	verplicht	herhaalbaar	eigen thesaurus	Gebruik een van deze trefwoorden om de toestand van een object aan te duiden: - goed: het object is stabiel, vereist geen restauratie en kan dus zonder ingrepen tentoongesteld worden. - redelijk: het object is stabiel, maar vereist conservatie-ingrepen om tentoongesteld te worden. - matig: het object is onstabiel. Er zijn passieve en/of actieve conservatiemaatregelen nodig om de bewaring van het object voor lange tijd te kunnen garanderen (dus ook nodig voor tentoonstelling). - slecht: het object is onstabiel en heeft op korte termijn zeer geringe overlevingskansen. Het object is fragiel en kan niet langer zonder bijkomende schade gehanteerd worden.
30.	Toestand	Toelichting toestand	Objecten > Toestand/conservering > Toestand	Bijzonderheden (TF)	vergeeld, verzuurd	tekst	facultatief	herhaalbaar	/	Beschrijf de toestand en de conditie van het object, eventueel met schade-indicaties
31.	/	/	Objecten > Toestand/conservering > Bewaarvorm	Bewaarvorm (FO)	vlak	trefwoord	facultatief	herhaalbaar	eigen thesaurus	Noteer de manier waarop het object of de beschrijvingseenheid wordt bewaard.
32.	/	/	Objecten > Aanbevelingen/vereisten > Credit line	Credit line (CF)	© Sofam	tekst	facultatief	niet herhaalbaar	/	Noteer wie of welke organisatie de auteursrechten heeft
33.	Verwervingsnummer	Waarde verwervingsnummer	Objecten > Verwerving > Verwerving	Verwervingsnummer (HF)	S/1998/106	tekst	verplicht	uniek	eigen richtlijn	Noteer het nummer van de schenking of depot
34.	Vaste standplaats	Identificatie vaste standplaats	Objecten > Standplaats/toekomstige verplaatsingen > Vaste standplaats	Vaste standplaats (NL)	I0_12_06	trefwoord	verplicht	herhaalbaar	eigen richtlijn	Noteer de vaste standplaats volgens de interne richtlijnen (depot - rek - legger - ev. doos)
35.	Huidige standplaats	Identificatie huidige standplaats	Objecten > Standplaats/toekomstige verplaatsingen > Huidige standplaats	Huidige standplaats (2A)	P1_345_10	trefwoord	verplicht	herhaalbaar	eigen richtlijn	Noteer de huidige standplaats volgens de interne richtlijnen (depot - rek - legger - ev. doos)
36.	Vindplaats	Waarde coördinaat vindplaats	Objecten > Vondstomstandigheden > Coördinaten Vindplaats	X-coördinaat (NH)	51.066.805	tekst	facultatief	uniek	UTM	Vul hier het X-coördinaat in van het afgebeelde het gebouw in de bouwtekening.
37.	Vindplaats	Waarde coördinaat vindplaats	Objecten > Vondstomstandigheden > Coördinaten Vindplaats	Y-coördinaat (NJ)	3.713.462	tekst	facultatief	uniek	UTM	Vul hier het Y-coördinaat in van het afgebeelde het gebouw in de bouwtekening.