Publicatie:Linked Library Data
De vorige Uitgepakt-bijdrage ging over het modelleren van archiefbeschrijvingen als linked data. Deze keer bekijken we hoe je bibliotheekdata uitdrukt als linked data.
| Titel | Linked Library Data (Voorkeurstitel) |
| Locatie | META nummer 2021/3 |
| Uitgever | |
| Jaar van uitgave | 2021 |
| Rechten | CC-BY-SA |
| Persistent ID |
Auteur
Bert Lemmens (meemoo, Vlaams instituut voor het archief)
Obstakels voor Linked Library Data
In tegenstelling tot archieven en musea, zijn bibliotheken vroeg gestart met het omdenken van klassieke analoge beschrijvingsmodellen in functie van het web. En toch maken hedendaagse bibliotheekbeheersystemen nog steeds gebruik van datamodellen uit het analoge tijdperk. Hoe komt het dat linked data zo moeizaam doorbreken in de bibliotheekwereld? En wat zijn de toekomstperspectieven voor Linked Library Data?
Er zijn drie grote obstakels:
- Onvoldoende consensus over welke domeinontologie gebruikt moet worden.
- Te beperkte use cases voor gebruik van linked data in catalografie.
- Grote hoeveelheden ‘platte’ legacy data die moeilijk om te zetten zijn naar linked data.
Leveranciers van bibliotheekbeheersystemen zien hierdoor de stap naar linked data voorlopig als te risicovol, temeer omdat de vraag bij hun klanten beperkt is. Toch is er de voorbije jaren hard gewerkt om die obstakels weg te werken.
IFLA LRM
Zo is het IFLA Library Reference Model (IFLA LRM) een belangrijke mijlpaal in het streven naar een omvattende domeinontologie voor de bibliotheeksector.[1] Het is het eindpunt van een ontwikkeling die begon met de publicatie van de Functional Requirements for Bibliographic Records (FRBR) en eindigde met de integratie van verschillende IFLA-standaarden in één overkoepelende ontologie. Het resultaat is een fijnmazig model dat compatibel is met de andere belangrijke ontologie in de erfgoedsector, CIDOC-CRM (Conceptual Reference Model).[2]
Het model is grensverleggend, omdat het niet start vanuit de beschrijving van de publicatie die je in de hand houdt, maar vanuit het zoeken naar de intellectuele creatie die ze capteert. Die focus werd aanvankelijk ervaren als een aanval op klassieke catalografieregels zoals de International Standard Bibliographic Description (ISBD) en de Anglo American Cataloguing Rules (AACR), maar al vrij snel is er werk van gemaakt om de meerwaarde voor catalografen te duiden.
RDA
Een groot deel van dat werk werd gedaan door Resource Description and Access (RDA).[3] RDA vervangt de AACR-beschrijvingsregels en verlegt de aandacht van catalografen van het nauwgezet overnemen van informatie naar het machineleesbaar maken van bibliografische informatie. Daarbij introduceert RDA niet alleen de FRBR-concepten, maar ook een hele reeks linkeddataterminologieën.[4]
BIBFRAME
Een blijvend obstakel is de migratie van de historische silo van MARC-data (Machine-Readable Cataloging) naar linked data. Dat lijkt een van de voornaamste drijfveren te zijn achter de ontwikkeling van BIBFRAME.[5] Dat model wordt door de Library of Congress ontwikkeld, los van de IFLA- en RDA-modellen. BIBFRAME vertrekt vanuit concrete registratie- en zoekscenario’s en resulteert in een eenvoudigere ontologie, meer afgestemd op de werking van zoek- machines en met een standaard uitdrukking in RDF/XML. Dat verlaagt de drempel voor ontwikkelaars om met het model aan de slag te gaan. Maar de vereenvoudiging leidde ook tot kritiek, omdat het model slecht met audiovisueel en periodiek materiaal overweg kan.
Toekomst?
IFLA LRM heeft de discussie over de ultieme domeinontologie voor bibliotheken misschien niet helemaal beslecht. Maar RDA betekent veel voor de introductie van FRBR-principes in de catalografie. En ondanks de kritiek levert BIBFRAME een belangrijke inspanning om de kloof tussen MARC en de linkeddatawereld te verkleinen. Deze drie standaarden zijn voor bibliotheken een krachtig instrument om de beheerders van hun systemen aan te zetten om de stap naar linked data te zetten.
Het echte breekijzer voor het gebruik van linked data in bibliotheek- beheersystemen ligt echter in de toekomstige uitdagingen: de toenemende automatisering van catalografie, het gebruik van machine learning om tegemoet te komen aan de zoek- en vindervaringen van lezers, en vooral de urgentie om bibliotheekinformatie maatschappelijk relevant te houden door ze dienstbaar te maken, niet alleen voor andere bibliotheken, maar ook voor de bredere digitale leefwereld van haar lezers.
Voetnoten
- ↑ Voor een overzicht van alle IFLA LRM-entiteiten en -relaties, zie: https://www.iflastandards.info/lrm/lrmer.html
- ↑ Voor meer informatie, zie: http://www.cidoc-crm.org/versions-of-the-cidoc-crm.
- ↑ Voor een overzicht van alle RDA-entiteiten en -relaties, zie: http://weww.rdaregistry.info/.
- ↑ Voor een overzicht van alle RDA-terminologieën, zie: http://www.rdaregistry.info/termList/
- ↑ Voor een overzicht van alle BIBFRAME-entiteiten en -relaties, zie: https://id.loc.gov/ontologies/bibframe.html