Publicatie:Non-fungible token (NFT)
Een NFT is een digitaal verzamelobject dat via blockchain eigenaarschap creëert van digitale intellectuele content. Zo’n blockchain is een digitaal register waarin publieke transacties, zoals kopen of verkopen, op een beveiligde manier vastgelegd worden. NFT gebruikt de Ethereum-blockchain. Ethereum is een cryptomunt, net zoals Bitcoin.
| Titel | Non-fungible token (NFT) (Voorkeurstitel) |
| Locatie | META nummer 2021/4 |
| Uitgever | |
| Jaar van uitgave | 2021 |
| Rechten | CC-BY-SA |
| Persistent ID |
Auteurs
- Lode Scheers (meemoo, Vlaams instituut voor het archief)
- Rony Vissers (meemoo, Vlaams instituut voor het archief)
Wat zijn NFT'S?
Een NFT is voorzien van unieke codes, die onaanpasbaar vastgelegd zijn in de blockchain. Zij verzekeren de originaliteit en schaarste die in de online wereld een aanlokkelijk verzamelobject van de NFT maken. Digitale kunstenaars onderzoeken de mogelijkheden van de NFT-techniek voor de verkoop van hun werk. Het is aantrekkelijk dat daarbij traditionele tussenpersonen zoals galeristen omzeild worden; de koper koopt het werk als NFT rechtstreeks van de kunstenaar. En de hype rond cryptomunten is daarbij mooi meegenomen.
De koper van zo’n NFT verwerft louter een niet-exclusieve licentie om de gerelateerde media enkel voor persoonlijke doeleinden weer te geven. In de meeste gevallen kan hij de token enkel online bekijken en verkrijgt hij dus niet noodzakelijk de onderliggende intellectuele eigendomsrechten op de media waarmee de NFT verbonden is, noch het recht om het aangekochte werk in een andere context tentoon te stellen.
NFT en publiek domein
De berichten over NFT’s werden boeiend toen het collectief GAM plots kunstwerken uit het publiek domein als NFT’s te koop aanbood. Dat veroorzaakte een schok, want kunstwerken uit het publiek domein zijn werken waarop geen auteursrechtelijke vermogensrechten meer rusten. Reproducties van zo’n werken worden vaak door musea vrij beschikbaar gesteld.
Mocht het GAM die door musea vrij aangeboden digitale reproducties dan wel te koop zetten? Jazeker, want als musea in het kader van hun opendatabeleid digitale reproducties vrij beschikbaar stellen voor hergebruik, dan geven ze afhankelijk van de manier waarop ze dat doen in belangrijke mate de controle over het hergebruik op. Maar het was niet netjes van het GAM om hun actie zonder voorafgaand overleg met de musea uit te voeren. Na enkele dagen bekende het GAM dat het om een sociaal experiment ging en dat het iedereen beetgenomen had.
En wat met archieven, bibliotheken en documentatiecentra?
De actie van het GAM heeft wereldwijd een gesprek op gang gebracht over NFT’s. Ze heeft ons ervan bewustgemaakt dat er geen centrale autoriteit is die kan ingrijpen bij mogelijke wantoestanden, omdat blockchain een gedecentraliseerde technologie is. Zodra de NFT’s gelanceerd zijn, zijn ze moeilijk weer weg te krijgen. Verder is het niet ondenkbaar dat ook de digitale representatie van objecten uit andere erfgoedcollecties dan die van musea ooit de vorm zullen krijgen van een NFT.
Net als musea kunnen archieven, bibliotheken en documentatiecentra dus maar beter vertrouwd raken met dat nieuwe fenomeen en hun stem laten horen in het debat erover. En indien ze zouden overwegen om ooit zelf NFT’s te verkopen, dan bekijken ze best vooraf de mogelijke ecologische impact ervan. Want ook daarover is het laatste woord nog niet gezegd.