Publicatie:Plannen voor de toekomst: ICE (in)begrepen
Hoe ga je om met roerend en immaterieel cultureel erfgoed? Het huidige Cultureelerfgoeddecreet zet een geïntegreerde erfgoedbenadering voorop waarbij de twee geïntegreerd worden. De grote uitdaging hierbij is dat ze elk volgens een andere logica werken. Hoe kan je immaterieel cultureel erfgoed een plek geven in je collectie(beleids)plan? Werkplaats immaterieel erfgoed (en partners) onderzocht deze vraag in het project 'Plannen voor de toekomst: ICE (in)begrepen’. Meemoo was projectpartner.
Looptijd: 2020-2021
In de rest van deze pagina gebruiken we de term immaterieel erfgoed om te verwijzen naar immaterieel cultureel erfgoed.
| Titel | Plannen voor de toekomst: ICE (in)begrepen (Voorkeurstitel) |
| Locatie | |
| Uitgever | |
| Jaar van uitgave | 2020 |
| Rechten | CC-BY-SA |
| Persistent ID |
Uitdaging
Immaterieel erfgoed (in)begrepen
Het Cultureelerfgoeddecreet van 2017 maakt een geïntegreerde erfgoedbenadering mogelijk, al is dit in praktijk niet zo simpel als het lijkt. Erfgoedzorg voor roerend en immaterieel cultureel erfgoed volgen immers elk een andere redenering. Immaterieel of levend erfgoed is vaak veel dynamischer, omdat het praktijken en erfgoedgemeenschappen in plaats van objecten centraal stelt.
De zorg voor immaterieel erfgoed, of borgen, ligt steeds in de handen van de betrokken erfgoedgemeenschap. Het is echt mensenwerk. Collectiebeherende instellingen die aan de slag willen gaan met het borgen van levende praktijken, of waarbij (materiële) delen van een traditie in hun collectie(s) aanwezig zijn, moeten zich dus een weg banen tussen deze twee werkwijzen.
Enter: Lerend Netwerk door Werkplaats Immaterieel Erfgoed opgestart
Om inzicht te krijgen in de relatie(s) tussen immaterieel erfgoed en collectie(beleids)planning, knelpunten en opportuniteiten te identificeren, en praktische handvaten te genereren voor verdere ontwikkeling hiervan, ontwikkelde de Werkplaats het pilootproject ‘Plannen voor de toekomst: ICE (in)begrepen’. Binnen dit tweejarig project ging de Werkplaats, samen met partners, proeftuinmusea, en een Lerend Netwerk van 25 Vlaamse musea d.m.v. een (online) intervisietraject aan de slag. De vier verschillende proeftuinen faciliteerden elk een unieke context met eigen vragen, noden en uitdagingen.
Deze diverse vraagstukken werd gezamenlijk behandeld tijdens meerdere intervisies doorheen fase 2 van het project. Eén gedeeld vraagstuk kwam echter in fase 1 (bestaande uit deskresearch en sectorbevragingen) al gauw aan de oppervlakte: het digitaal registreren van (aspecten van) immaterieel erfgoed in museale collectiemanagementsystemen. Alhoewel dit topic niet tot de voorziene scope van het project behoorde, werd het duidelijk dat dit vraagstuk één van de struikelblokken is voor een doorgedreven geïntegreerde benadering t.a.v. immaterieel erfgoed bij dit type collectiebeheerders.
Meemoo's rol
De Werkplaats en meemoo sloegen de handen in elkaar om een antwoord te vinden op het vraagstuk digitaal registreren en organiseerden samen de ‘Testcase Digitaal Registreren’: een serie workshops waarin het Lerend Netwerk op zoek ging of en hoe het mogelijk was immaterieel erfgoed te registreren in digitale collectieregistratiesystemen. Meemoo bood daarbij advies en begeleiding rond de digitale en technische aspecten en voerde mee de analyse uit van de resultaten en de verwerking ervan in een eindrapport.
Aanpak Testcase
In de Testcase begeleidden meemoo en de Werkplaats verschillende deelnemers van het Lerend Netwerk die in drie opeenvolgende sessies op zoek gingen naar werkmethodes om immaterieel-erfgoedpraktijken in al hun nuances en met aandacht voor hun veelzijdigheid te kunnen registreren:
- een brainstormsessie over de terminologie en algemene kenmerken en structuur van het datamodel;
- een overleg over het eerste ontwerp van het datamodel;
- een oefensessie waarbij de deelnemers het datamodel op een eigen casus konden toepassen.
Bij de analyse en verwerking van de resultaten werd er stilgestaan bij zowel de rollen van het registratieproces, de beschrijvingsregels die daarbij horen, én het beleid rond het registreren van immaterieel erfgoed. Want registreren van immaterieel erfgoed kan in principe niet zonder inspraak van de betrokken erfgoedgemeenschap. Op deze manier kijken we naar manieren om de erfgoedgemeenschappen inspraak te geven en collectiedata te verrijken met informatie over immaterieel erfgoed. Met de resultaten uit de sessies werkten we een eerste datamodel uit.
Resultaat
In augustus 2022 deelde de Werkplaats een uitgebreid rapport als resultaat van de ‘Testcase Digitaal Registreren’, dat concrete inzichten en tools biedt voor het registreren van immaterieel erfgoed in collectieregistratiesystemen. In het rapport ‘Immaterieel Erfgoed Transformeren in Data: naar een datamodel voor het registreren van immaterieel erfgoed in collectiemanagementsystemen’ vind je:
- een gedetailleerde uiteenzetting van de uitdaging rond het registreren van immaterieel-erfgoedpraktijken: hoe kunnen erfgoedregistratoren en collectieregistratoren immaterieel-erfgoedpraktijk op een goede manier beschrijven en associëren met hun collectiestukken?
- informatie over hoe linked data en OSLO-concepten kunnen helpen om de kwaliteit en uitwisselbaarheid van data over immaterieel erfgoed te verbeteren.
- drie concrete tools:
- een linked data-model voor het documenteren van immaterieel-erfgoedpraktijken;
- twee sets met beschrijvingsregels: één volgens het perspectief van een collectiebeheerder, en één volgens het perspectief van een immaterieel-erfgoedbeoefenaar/expert;
- een set basisvereisten waaraan een beleid rond de registratie van immaterieel-erfgoedpraktijken moet voldoen.
Op naar de volgende stap
Het rapport vormt een eerste stap in een grotere zoektocht naar een nieuwe, geïntegreerde manier van digitaal registreren. Momenteel staat er op de planning om dit datamodel te toetsen aan de praktijk in enkele projecten opgezet in kader van de inhaalbeweging digitale collectieregistratie. Daarnaast onderzoekt de Werkplaats verder de rol van het platform www.immaterieelerfgoed.be in het digitale ecosysteem.
Partners
Projectcoördinator:
- Werkplaats Immaterieel Erfgoed
Partnerorganisaties:
- Museum Hof van Busleyden
- Jenevermuseum
- M Leuven
- Huis van Alijn
- het Lerend Netwerk
- FARO. Vlaams steunpunt voor Cultureel Erfgoed
- ICOM Belgium Flanders
- Kenniscentrum Immaterieel Erfgoed Nederland