Publicatie:Project inhaalbeweging: Een digitale toekomst voor de Bourgondische erfenis
Het project DigiBou kadert binnen de inhaalbeweging digitale collectiedata gesubsidieerd door de Vlaamse Overheid. Centraal in het project staat het Bourgondisch-gerelateerd erfgoed uit de collecties van Museum Hof van Busleyden en Stadsarchief Mechelen. Het zijn zeer uiteenlopende objecten zowel uit de Bourgondisch-Habsburgse periode, als uit latere eeuwen maar met een Bourgondische link. Het project wil de digitale data met betrekking tot dit erfgoed geschikt maken voor onderzoek, waardering, publiekswerking en hergebruik door derden. Dit wordt gerealiseerd door de optimalisatie van de basisregistratie: het opschonen, vervolledigen en verrijken van de data op basis van standaardthesauri. Daarnaast worden er relaties gelegd tussen de objecten onderling en tussen objecten en historische figuren, gebouwen, plaatsen, gebeurtenissen en concepten. Dit geeft de objecten context en betekenis, wat bijdraagt tot de uitbreiding en verdieping van het Bourgondische verhaal dat in Museum Hof van Busleyden de rode draad vormt. De resultaten van het project worden op verschillende platformen ter beschikking gesteld.
| Titel | Project inhaalbeweging: Een digitale toekomst voor de Bourgondische erfenis (Voorkeurstitel) DigiBou (Afkorting) |
| Locatie | [projectcest.be ] |
| Uitgever | |
| Jaar van uitgave | 2022 |
| Rechten | CC-BY-SA |
| Persistent ID |
Samenvatting
Met het project Een digitale toekomst voor de Bourgondische erfenis (2021-2022, 1 jaar), afgekort DigiBou, ontwikkelden Museum Hof van Busleyden en Stadsarchief Mechelen een methodiek om de kennis over het Bourgondisch-gerelateerd erfgoed van beide instellingen correct te registreren, te structureren en te verdiepen.
De voorbereidende fase bestond uit de selectie van het Bourgondisch-gerelateerd erfgoed in de collecties van de twee Mechelse instellingen. Van deze objecten werd de basisregistratie geoptimaliseerd door de data op te schonen, aan te vullen en te verrijken. De objecten werden voorzien van een persistente identifier (PID). Op basis van historisch en collectieonderzoek werd de kennis over de kernstukken verdiept en werden relaties gelegd tussen de objecten onderling en tussen objecten en historische personen, instellingen, gebouwen, concepten en gebeurtenissen. Zo werd rond de objecten een netwerk van betekenis gecreëerd. De bewerkte data in de registratiesystemen Adlib (museum) en Atlantis (archief) vormden de basis voor een datamodel dat werd gebruikt voor de mapping van Adlib- en Atlantisvelden naar de OSLO-uitwisselingsstandaard.
Parallel aan de bovenvermelde stappen werd een digitaliseringsplan opgezet waarbij onder meer de technische richtlijnen voor nieuwe fotografie werden vastgelegd (gebaseerd op Metamorfoze Light) en een gefaseerde digitalisering van de 52 kernstukken werd uitgewerkt. Een aantal stukken werd volgens de vastgelegde normen gefotografeerd en voor de andere werd een digitaliseringsplanning opgemaakt.
De resultaten worden gepubliceerd op publieke platformen (Wikimedia-platformen, websites van de instellingen, CEST...) en de data worden in OSLO-formaat ter beschikking gesteld. Ze kunnen worden gebruikt voor onderzoek, collectiewaardering en publiekstoepassingen. Ook de nieuwe foto's worden ontsloten voor het publiek, evenals op een duurzame manier opgeslagen.
Auteur van deze publicatie
Famke Peters, collectieregistrator, Museum Hof van Busleyden (Mechelen)
Projectteam
Annemie De Vos, projectcoördinator: coördinatie en uitvoering van het project
Henk Vanstappen, technische partner, Datable
Frank Kinnaer, onderzoeksmedewerker, Museum Hof van Busleyden
Famke Peters, collectieregistrator, Museum Hof van Busleyden
Willy Van de Vijver, archivaris, Stadsarchief Mechelen
Erwin Steegen, diensthoofd-archivaris, Stadsarchief Mechelen
Uitbreiding tot begeleidingsteam:
Samuel Mareel, hoofdcurator en initiatiefnemer van dit project, Museum Hof van Busleyden
Hannah Thijs, hoofd Collectie, Museum Hof van Busleyden
Probleemstelling
In Museum Hof van Busleyden lag de focus de afgelopen jaren vooral op de herinrichting en heropening in 2018 en het uitbouwen van een volwaardige museumwerking. De collectieregistratie bleef daardoor wat achter. Hoewel de collectie voor het grootste deel is geregistreerd, gebeurde de basisregistratie niet altijd volledig en coherent. Bovendien ontbrak het aan inhoudelijke duiding van de relatie met de Bourgondische Renaissance. Objecten waren in het registratiesysteem zelden voorzien van een trefwoord dat verwijst naar een persoon, plaats, iconografisch thema of gebeurtenis. Veel collectiestukken zijn wel al gefotografeerd, maar de foto's voldoen niet altijd aan de hedendaagse kwaliteitsvereisten.
Acties
Selectie
De collectie van Museum Hof van Busleyden werd gescreend op Bourgondische erfgoedwaarde en er werden zo'n 1200 collectiestukken geselecteerd. Voor het Stadsarchief Mechelen was van in het begin duidelijk dat de collectie van topografische zichten op Mechelen van kanunnik Joannes Schoeffer (1804-1877) en een aantal verluchte Bourgondische handschriften in aanmerking kwamen. Samen resulteerde dit in een uitgebreide lijst van 1730 objecten van uiteenlopende aard.
Op basis van een selectiematrix, gebaseerd op de waarderingstool Reviewing Significance 3.0 van de Collections Trust, werden uit de uitgebreide selectielijst 52 kernstukken geselecteerd met de bedoeling ze inhoudelijk dieper uit te werken en te digitaliseren.
Opschonen, aanvullen en verrijken
De data van de basisregistratie in Adlib (museum) werden opgeschoond, aangevuld en gekoppeld aan standaardthesauri (AAT, RKD artist, Wikidata, VIAF, Geonames, TGN...). De handleiding die hiervoor in 2018 werd opgestart, werd verder aangevuld.
De opgeschoonde termen- en personenlijst wordt eind 2022 in Atlantis (stadsarchief) geïmporteerd.
Associaties en relaties
Op basis van historisch en collectieonderzoek werden in Adlib relaties gelegd tussen objecten onderling (van beide instellingen) en werden objecten geassocieerd met personen, instellingen, plaatsen, concepten en gebeurtenissen. De aard van de relaties en associaties werd gedefinieerd. Hiervoor werd een handleiding opgesteld.
In Atlantis (stadsarchief) moesten eerst velden worden aangemaakt voor deze associaties en relaties. De eigenlijke associaties en relaties worden eind 2022 in Atlantis ingevoerd.
Persistente ID's
De geselecteerde objecten in het museum en het stadsarchief werden voorzien van een persistente ID.
Datamapping OSLO
De bedoeling was om de opgeschoonde en verrijkte data in een open, gestructureerd formaat beschikbaar te maken. De actuele focus op de uitwisselingsstandaard OSLO zorgde dat de keuze hierop viel. De Adlibvelden voor basisregistratie en de velden voor het leggen van relaties en associaties werden gemapt naar OSLO. Voor deze laatste aspecten voldeed het bestaande OSLO-model niet, en werden eigenschappen ontleend aan CIDOC-CRM, dat ook de basis vormt voor OSLO. Het resultaat werd omgezet naar JSON-LD en ter beschikking gesteld. Deze oefening kan bijdragen tot de evaluatie en verdere ontwikkeling van de OSLO-standaard.
Voor de datamodellering, zie DIGIBOU: datamodellering Adlib/Atlantis/OSLO (Draft);
Voor de dataset, zie https://github.com/hvanstappen/DIGIBOU_OSLO/blob/main/20220811.json
Publicatie van resultaten
De geoptimaliseerde data zijn automatisch zichtbaar in de online collectie op de website van het museum en zullen zichtbaar worden gemaakt in de Regionale Beeldbank, de online weergave van de Atlantisvelden van het Stadsarchief. De data worden gepubliceerd op de verschillende Wikimedia-platformen. Ook op CEST worden de resultaten gepubliceerd.
Digitalisering
Het bestaande digitale beeldmateriaal van Museum Hof van Busleyden werd in kaart gebracht en de kwaliteit ervan werd gecontroleerd. Op basis daarvan werd bepaald welke stukken (opnieuw) moesten worden gefotografeerd en voor welke dat qua toegankelijkheid en manipulatie mogelijk en verantwoord is. Er werd onderzocht welke technische richtlijnen voor fotografie dienen te worden gevolgd. Hiervoor werd te rade gegaan bij meemoo en werden de CEST-richtlijnen geraadpleegd. De Museumstichting Antwerpen stelde haar bestek voor de digitalisering van 3D-erfgoed uit 2019 ter beschikking, waarop het project zich voor het vastleggen van de technische richtlijnen grotendeels baseert. Deze richtlijnen gaan uit van Metamorfoze Light (richtlijn niveau 2) met DigitalColorCheckerSG-referentie. Er werd een stappenplan opgesteld voor de praktische uitvoering van de verschillende fotografieopdrachten. Een aantal stukken werd reeds gefotografeerd, voor de andere is fotografie gepland in 2022-2023.
Van de collectie van Stadsarchief Mechelen zijn alle voor het project geselecteerde kernstukken reeds gedigitaliseerd, behalve het Register van centrale rederijkerskamer Jesus met de Balsemblomme (1512). Het zal volgens de Metamorfoze Light richtlijnen worden gescand en aan de Regionale Beeldbank worden toegevoegd (eind 2022).
Status
Het project werd eind augustus 2022 afgerond. De hierboven vermelde acties zijn uitgevoerd, of minstens opgestart en in volle uitvoering. Zo zijn er nog een aantal fotografieopdrachten voorzien eind 2022 en in 2023. In het Stadsarchief Mechelen worden voor het einde van 2022 nog de opgeschoonde en verrijkte lijsten van termen, personen, instellingen, associaties en relaties ingevoerd in registratiesysteem Atlantis. De publicatie van artikels op Wikipedia volgt in 2023.
Op basis van de opgedane kennis en de opgestelde handleidingen kan de werkmethode die voor dit project werd ontwikkeld, de komende tijd verder worden geïmplementeerd in de registratiepraktijk in Museum Hof van Busleyden. De methode is op andere deelcollecties toepasbaar.
De verschillende stappen gezet voor de digitalisering binnen het project, zullen voor de verdere digitalisering van de collectie worden gevolgd. De bedoeling is om in het kader van het contentpartnerschap met meemoo de foto's op termijn duurzaam in het archiefsysteem van meemoo op te slaan. Voor het klaren van de rechten is het begin gemaakt, maar zijn er nog bijkomende stappen nodig.
Conclusies
Een projectmatige aanpak is een goede manier om een deelcollectie grondig onder handen te nemen. Bepaalde aspecten, zoals het bepalen van de relaties en associaties of de OSLO-mapping waren tijdsintensief en dus enkel mogelijk dankzij dit project. Tijdens het project werd er veel kennis opgedaan met betrekking tot collectieregistratie, linked open data en digitalisering. Veel werd vastgelegd in verschillende handleidingen, die uitgaan van de gangbare standaarden. Op basis daarvan kunnen de ontwikkelde werkmethodes worden verdergezet en op andere deelcollecties worden toegepast.
De screening van de collectie van Museum Hof van Busleyden leidde tot een betere kennis van het Bourgondisch-gerelateerd erfgoed, ook van minder bekende stukken. Het historisch en herkomstonderzoek liet toe deze kennis nog verder te verdiepen.
Een dergelijk project heeft een inhoudelijke en technische component. De samenwerking van een inhoudelijke medewerker en een technische partner was dan ook een grote meerwaarde. Voor technische aangelegenheden, zoals het aanmaken en activeren van PID's en de OSLO-mapping, was de technische partner onmisbaar.
Uit deze mapping-oefening bleek dat het huidige OSLO-model vooral uitgaat van basisregistratie, maar niet is voorzien op het leggen van complexe relaties en associaties. Daarvoor is uitbreiding nodig. Ook toonde de OSLO-mapping aan dat er ruimte is voor verschillende interpretaties, wat de uitwisseling van data kan bemoeilijken. Het was een zeer leerrijke oefening die kan bijdragen tot de evaluatie en verdere uitwikkeling van OSLO.
Op vlak van digitalisering zijn er belangrijke stappen gezet op basis waarvan de digitale beeldvorming van de collectie kan worden verdergezet.
Bronnen en expertisedeling
Bronnen (selectie)
Invulboek Objecten;
CIDOC-CRM;
Waarderingstool Reviewing Significance 3.0 van de Collections Trust;
CEST OSLO-profiel voor basisregistratie;
OSLO-applicatieprofielen voor erfgoedobjecten en erfgoed events;
https://coghent.gitbook.io/oslo-implementatie/extras/introductie%7CInvulboek voor datamapping van de Collectie van de Gentenaar (CoGent);
Museumstichting Antwerpen: bestek digitalisering 3D-erfgoed (2019).
Documentatie
Datamodellering OSLO: DIGIBOU: datamodellering Adlib/Atlantis/OSLO (Draft);
Dataset in OSLO: https://github.com/hvanstappen/DIGIBOU_OSLO/blob/main/20220811.json
Collectiestukken op Wikidata: https://w.wiki/6D6C
Expertisedeling
Klankbordgroep DigiBou: CoGhent, Henri Pirenne Institute for Medieval Studies, KMSKA, meemoo, M Leuven, Musea en Erfgoed Antwerpen, Museum Mayer van den Bergh, Prentenkabinet Brugge, WIE, Wikimedia Belgium;
Projectondersteuning door en overleg met meemoo;
Collegagroep digitale collectieregistratie FARO;
Samenwerkingsverband met M Leuven en Musea Brugge voor het project Boek/Delen: Registratie, digitalisering en ontsluiting van de gebonden grafiekcollectie van M Leuven.
Contactgegevens
Famke Peters, collectieregistrator, Museum Hof van Busleyden, Mechelen