Publicatie:Selectie- en prioriteringscriteria voor de digitalisering van Vlaams krantenerfgoed
Dit rapport biedt een overzicht van de selectie- en prioriteringscriteria voor de digitalisering van Vlaams krantenerfgoed die werden opgesteld als onderdeel van het project Nieuwe Tijdingen.
| Titel | Selectie- en prioriteringscriteria voor de digitalisering van Vlaams krantenerfgoed (Voorkeurstitel) |
| Locatie | |
| Uitgever | |
| Jaar van uitgave | 2022 |
| Rechten | CC-BY-SA |
| Persistent ID |
Auteur
Vlaamse Erfgoedbibliotheken, in samenwerking met vertegenwoordigers van meemoo, collectiebeherende partnerorganisaties en externe deskundigen
Totstandkoming criteria
Een adviescommissie, die is samengesteld uit vertegenwoordigers van meemoo, collectiebeherende partnerorganisaties en externe deskundigen, dient als klankbord voor het Nieuwe Tijdingen project. De adviescommissie levert binnen het operationeel kader advies over de inhoudelijke scope en prioritering. Dat helpt ons om de inhoudelijke scope van het programma goed te bepalen en om de digitaliseringsbatches juist te prioriteren. Hieronder stellen we selectie- en prioriteringscriteria voor, die zijn vastgesteld op basis van input van de adviescommissie Nieuwe Tijdingen op 18 mei 2021 en 26 januari 2022. De selectiecriteria dienen helder maar niet te nauw te worden gedefinieerd zodat collectiebeherende organisaties zelf kunnen beoordelen welk krantenmateriaal in functie van hun eigen beleid en doelpubliek kan gedigitaliseerd worden binnen het programma.
De selectiecriteria dienen als richtlijnen voor het bepalen van welke titels in aanmerking komen voor digitalisering. De prioriteringscriteria zijn principes die ons helpen om de selectie te verdelen in batches. De keuze van welke titels effectief worden opgenomen voor digitalisering, en in welke volgorde, is echter ook afhankelijk van praktische zaken en de efficiënte uitvoering van het programma. Het betreft dus hier de selectiecriteria, niet het selectieproces.
Selectiecriteria
Om in aanmerking te komen voor digitalisering in het kader van het programma, moet een krantentitel aan drie basiscriteria voldoen: het moet een krant zijn, die gepubliceerd is in Vlaanderen, en die nog niet gedigitaliseerd is.
Definitie van een krant
De definitie van het begrip ‘krant’ gehanteerd in het kader van het programma, geldt als basis:
- De publicatie is gedrukt, geproduceerd in een oplage en bedoeld voor verspreiding.
- De publicatie heeft de uiterlijke kenmerken van een krant: uitgave op krantenpapier, in krantenformaat, met een indeling in kolommen en tekst verdeeld in artikelen.
- De publicatie is regelmatig uitgegeven onder dezelfde titel, meestal dagelijks of wekelijks.
- De publicatie bericht over of levert commentaar op de lopende actualiteit.
De publicatie moet aan alle vier criteria voldoen om in aanmerking voor digitalisering te komen.
Uitzonderingen
Alles wat niet aan de definitie van een krant voldoet valt bij voorbaat buiten de scope van digitalisering, behalve deze uitzonderingen:
- Clandestiene pers; frontbladen — Kranten ten tijde van oorlog voldoen vaak niet aan de definitie van een krant maar zijn opgenomen in de scope en komen in aanmerking voor digitalisering.
- Vroege kranten — Kranten uit de vroege negentiende eeuw en daarvoor zijn niet altijd ingedeeld in kolommen maar komen toch in aanmerking voor digitalisering.
- Publicaties die ooit kranten waren — Alles wat ooit als een krant verscheen, volgens de definitie hierboven, komt in aanmerking voor digitalisering. Bijvoorbeeld ook een publicatie die begon als tijdschrift en later als een krant verscheen kan in zijn geheel gedigitaliseerd worden.
- Bijlagen — Kranten bevatten soms bijlagen die niet in krantenformaat verschijnen. Deze worden ook gedigitaliseerd als ze verschenen als onderdeel van een bepaalde kranteneditie (dus geen losse verkoop).
Vlaamse uitgave
De publicatie moet gepubliceerd zijn binnen de huidige grenzen van Vlaanderen.
Uitzondering
Vlaams doelpubliek — Publicaties uitgegeven buiten Vlaanderen kunnen in aanmerking voor digitalisering komen als ze Vlamingen als doelpubliek hadden.
Nog niet gedigitaliseerd
Krantentitels die al gedigitaliseerd zijn worden niet opnieuw gedigitaliseerd, ook niet als ze nu enkel intramuros of achter een paywall toegankelijk zijn.
Uitzonderingen
- Deels gedigitaliseerd — Als de titel maar deels gedigitaliseerd is, komt die wel in aanmerking voor (gedeeltelijke) digitalisering.
- Niet bruikbaar — Als de digitale bestanden niet bruikbaar zijn, bijvoorbeeld door slechte scankwaliteit, kan de titel in aanmerking komen voor digitalisering.
- Editievarianten — Andere versies van reeds gedigitaliseerde kranten — zoals andere lokale edities of ochtend- versus avond edities — worden beschouwd als varianten en zijn niet per definitie uitgesloten van digitalisering.
Geen criteria
- Periode van uitgave — Tijdens de vergadering van de adviescommissie werd aangeraden om de periode breed te houden, van 1620 (de eerste datum van publicatie door Abraham Verhoeven van Nieuwe Tijdinghen, beschouwd als de eerste Vlaamse krant) tot vandaag. Kranten gepubliceerd vóór 1800 zullen niet vaak aan bod komen, maar worden niet per definitie uitgesloten. Volgens prioriteringscriteria (zie hieronder), zal de focus liggen op een meer beperkte periode omdat digitalisering als conservering van hoofdzakelijk belang is. Kranten ontwikkelen zich vanaf 1620 gradueel, zonder duidelijke cesuren. De periode van uitgave speelt daarom geen rol bij de selectie.
- Taal van uitgave — Taal van publicatie is geen criterium voor selectie. Als het over een ‘Vlaamse uitgave’ of ‘Vlaams doelpubliek’ gaat, bedoelen we niet noodzakelijk een uitgave in het Vlaams of Nederlands, of een Vlaams of Nederlands sprekend doelpubliek, maar een uitgave die is uitgegeven in Vlaanderen of voor lezers in Vlaanderen of met roots in Vlaanderen.
Prioritering
De selectie van de te digitaliseren kranten wordt verdeeld in batches door prioritering, rekening houdend met de criteria hieronder. De collectiebeherende organisaties geven hun beargumenteerde prioriteiten aan. Sommige criteria wegen meer door dan andere. Daarnaast spelen praktische zaken een rol bij de prioritering en effectieve timing van digitalisering.
Conserveringsnood
- De mate waarin kranten bedreigd zijn voor informatieverlies is het belangrijkste vertrekpunt bij het bepalen van de digitaliseringsprioriteit. Hoe kwetsbaarder de krant hoe hoger de prioriteit om te digitaliseren.[1]
Gebruikspotentieel
De relevantie van de titel voor gebruikers vormt een belangrijk prioriteringscriterium. Gebruikspotentieel kan beargumenteerd worden door, bijvoorbeeld, een hoge raadplegingsfrequentie of toelichting over het belang van de inhoud.
Volledigheid
Voor de prioritering van de selectie wordt er naar volledigheid op twee fronten gekeken.
- Meest volledig bezit — Als een titel bij meerdere instellingen bewaard wordt, gaat de voorkeur naar het meest complete bezit. We raden collectiebeheerders aan om te vertrekken van krantentitels die het meest volledig bij de eigen organisatie bewaard zijn.
- Volledige banden — Voor efficiëntie worden bij ingebonden kranten volledige banden gedigitaliseerd. Als een geselecteerde titel samen met (een deel van) een of meer andere titels ingebonden wordt, moeten de betrokken holdings van de andere titel(s) ook geselecteerd worden in Courant.
Geen digitale kopie of microkopie
Kranten zonder andere bruikbare digitale of analoge kopieën voorhanden — bij de eigen collectiebeherende organisatie of een andere instelling — krijgen voorrang voor digitalisering over kranten waarvan bruikbare vervangkopieën bestaan.
Publiek domein
Krantentitels die volledig of grotendeels in het publiek domein zitten krijgen prioriteit.
Diversiteit en representativiteit
Collectiebeherende organisaties worden aangeraden om een diverse titelselectie voor te stellen voor digitalisering. Binnen het programma wordt er gestreefd naar een diverse en representatieve selectie, rekening houdend met o.a. de regionale verspreiding van de titels, de digitalisering van zowel landelijke als regionale en lokale krantentitels, en de diversiteit van ideologische en levensbeschouwelijke strekkingen.
Redactionele inhoud
Bladen met redactionele inhoud krijgen prioriteit. Kranten die alleen of grotendeels uit advertenties bestaan zijn echter niet per definitie uitgesloten van digitalisering.
Voetnoten
- ↑ Als een krant te fragiel is om transport en scanning te overleven, kijken we naar mogelijke oplossingen:
- In geval van meerdere exemplaren, opteren we om een minder fragiele versie te digitaliseren.
- Als restauratie voorafgaand aan digitalisatie mogelijk, haalbaar en effectief is, raden we aan de collectiebeherende organisatie aan om die eerst uit te voeren.
- Als een krant te kwetsbaar is om te transporteren of om off-site te scannen wordt ze niet meegenomen in het programma en raden we de collectiebeherende organisatie aan om ze in-huis te digitaliseren, zo mogelijk volgens de kwaliteitsrichtlijnen van het programma.