Publicatie:Tools voor de omgang met auteursrechten en gebruiksbeperkingen

Uit Meemoo Kennisbank
Naar navigatie springen Naar zoeken springen


Samenvatting

Het project 'Tools voor het bewust omgaan met auteursrechten en gebruiksbeperkingen op culturele content' ontwikkelde tools en praktijken om rechten en gebruiksbeperkingen op content te identificeren en te documenteren, en content maximaal toegankelijk en herbruikbaar te maken. Op deze pagina vind je een samenvatting, de eindresultaten en het eindrapport van het project.


Referentie
Titel Tools voor het bewust omgaan met auteursrechten en gebruiksbeperkingen op culturele content (Voorkeurstitel)
Locatie
Uitgever
Jaar van uitgave 2020
Rechten CC-BY-SA
Persistent ID


Trefwoorden

rapport | museumcollecties | bibliotheekcollecties | documentaire collecties | toegankelijkheid | toegang en hergebruik | rasterbeelden | tekst |

Over het project

Gebruiksbeperkingen en een tekort aan goede rechtenmetadata belemmeren online toegang en vrij hergebruik van digitale culturele content. Culturele organisaties treffen geen regelingen met cultuurmakers over hergebruik van content en hebben te weinig kennis om rechten en beperkingen correct te identificeren. Dit project ontwikkelde tools en praktijken om rechten en gebruiksbeperkingen op content te identificeren en te documenteren, en content maximaal toegankelijk en herbruikbaar te maken.

  • Projectcoördinator:
    • meemoo
  • Projectpartners:
    • Erfgoedcel Kusterfgoed
    • Erfgoedcel Meetjesland / COMEET
    • Koninklijk Conservatorium Brussel
    • Histories
    • Cultuurloket
    • Letterenhuis
    • tg STAN
    • M Leuven
  • Periode: 1 juli 2019 - 31 oktober 2020

Resultaten

Nederlandse vertaling van Rightsstatements.org

De Nederlandse vertaling van rightstatements.org werd gemaakt door medewerkers van meemoo. De review van de vertaling gebeurde door Maarten Zeinstra (IP-Squared) en Maarten Brinkerink (Nederlands Instituut voor beeld en Geluid). Nadien bood Europeane ook nog gedurende enkele weken de mogelijkheid tot een publieke review. De vertaling is online beschikbaar op https://rightsstatements.org/nl/

Modelovereenkomsten

Modelovereenkomsten helpen actoren in het culturele veld om met een minimum aan inspanning en (juridische) kosten duidelijke en rechtszekere afspraken te maken bij de creatie van materiaal dat onder de bescherming van intellectuele eigendomsrechten valt. In de meeste gevallen zijn er twee betrokken partijen: een opdrachtgever en een opdrachtnemer. Dat kunnen zowel individuen als organisaties/bedrijven zijn. Wanneer er geen (schriftelijke) afspraken gemaakt worden, betaalt de opdrachtgever de opdrachtnemer enkel voor het uitvoeren van de opdracht. Er zijn in dat geval geen afspraken over de intellectuele eigendomsrechten en het gebruik van het gecreëerde materiaal. Concreet betekent dat dat alle rechten in dat geval bij de maker van het materiaal liggen en dat anderen - inclusief de opdrachtgever - voor elk gebruik de toestemming van de maker zullen moeten vragen.

Deze tool bevat zes scenario’s waarin een opdrachtgever met een opdrachtnemer kan samenwerken. Elk van deze scenario’s werd in een modelovereenkomst gegoten. In dit concrete geval werd uitgegaan van een overeenkomst tussen een theatergezelschap als opdrachtgever en een freelance fotograaf als opdrachtnemer, maar ook voor andere vormen van samenwerking (bv. in andere disciplines of voor andere types opdrachten) kunnen deze modelovereenkomsten een waardevol uitgangspunt zijn.

De zes uitgewerkte scenario’s bieden een keuzemenu van mogelijkheden tussen de twee tot hiertoe meest gangbare situaties: maximale overdracht van rechten naar de opdrachtgever of helemaal geen overdracht van rechten of gebruikslicenties:

  1. Scenario 1: overeenkomst met externe fotograaf (CC)
  2. Scenario 2: overeenkomst met externe fotograaf (CC + vervreemding)
  3. Scenario 3: overeenkomst met externe fotograaf (CC + geen overdracht)
  4. Scenario 4: overeenkomst met externe fotograaf (vervreemding)
  5. Scenario 5: overeenkomst met externe fotograaf (beperkte licentie)
  6. Scenario 6: overeenkomst met externe fotograaf (geen overdracht)

Elk van deze scenario's biedt zowel de opdrachtgever, de opdrachtnemer als derden andere vrijheden en inperkingen:

Wat kan/mag de fotograaf? Wat kan/mag de opdrachtgever? Wat mogen derden?
1. Volledig Creative Commons BY(-SA) Gebruik van alle foto’s zonder toestemming zolang compatibel met de licentie (inclusief bewerkingen en commercieel gebruik) Gebruik van alle foto’s zonder toestemming zolang compatibel met de licentie (inclusief bewerkingen en commercieel gebruik, mits respect voor niet-gelicentieerde morele rechten) Gebruik van alle foto’s zonder toestemming zolang compatibel met de licentie (inclusief bewerkingen en commercieel gebruik, mits respect voor niet-gelicentieerde morele rechten)
2. Deels Creative Commons BY(-SA), deels overdracht rechten naar opdrachtgever Gebruik van de foto's zonder toestemming onder CC zolang compatibel met de licentie (inclusief bewerkingen en commercieel gebruik) Toestemming van opdrachtgever nodig voor gebruik van andere foto’s Gebruik van de foto's zonder toestemming onder CC zolang compatibel met de licentie (inclusief bewerkingen en commercieel gebruik). Vrij gebruik van alle andere foto’s mits respect voor niet-gelicentieerde morele rechten Gebruik van de foto's zonder toestemming onder CC zolang compatibel met de licentie (inclusief bewerkingen en commercieel gebruik). Toestemming van opdrachtgever nodig voor gebruik van andere foto’s
3. Deels Creative Commons BY(-SA), deels rechten bij fotograaf Gebruik van de foto's zonder toestemming onder CC zolang compatibel met de licentie (inclusief bewerkingen en commercieel gebruik). Vrij gebruik van alle andere foto’s Gebruik van de foto's zonder toestemming onder CC zolang compatibel met de licentie (inclusief bewerkingen en commercieel gebruik). Toestemming van fotograaf nodig voor gebruik van andere foto’s Gebruik van de foto's zonder toestemming onder CC zolang compatibel met de licentie (inclusief bewerkingen en commercieel gebruik).

Toestemming van fotograaf nodig voor gebruik van andere foto’s

4. Overdracht rechten naar opdrachtgever Toestemming van opdrachtgever nodig voor gebruik van de foto’s Gebruik van de foto's zonder toestemming mits respect voor niet-gelicentieerde morele rechten Toestemming van opdrachtgever nodig voor gebruik van de foto’s
5. Rechten bij fotograaf met gebruikslicentie voor opdrachtgever Gebruik van de foto's zonder toestemming Gebruik van de foto's zonder toestemming zolang compatibel met in overeenkomst toegestane exploitatievormen en -wijzen. Toestemming van fotograaf nodig voor elk gebruik daarbuiten

Toestemming van fotograaf nodig voor gebruik van de foto’s

6. Rechten bij fotograaf zonder gebruikslicentie voor opdrachtgever Gebruik van de foto's zonder toestemming Toestemming van fotograaf nodig voor gebruik van de foto’s Toestemming van fotograaf nodig voor gebruik van de foto’s

Gebaseerd op deze overeenkomsten werd door M Leuven ook een overeenkomst opgemaakt voor freelance fotografen. Deze modelovereenkomst werd specifiek opgesteld voor:

  • het fotograferen van stukken uit de collectie van M Leuven of;
  • fotoreportages van evenementen die georganiseerd worden door het museum.

De bepalingen met betrekking tot de ‘vermogensrechten’ op de gemaakte beelden, zijn afgestemd op de principes van het opencontentbeleid van M Leuven:

  • Bij foto’s van collectiestukken van het M Leuven draagt de fotograaf zijn vermogensrechten volledig en onherroepelijk over aan het museum, die deze reproducties vervolgens beschikbaar zal maken onder een CC0-licentie.
  • Bij foto’s van evenementen en de werking van het M Leuven behoudt de fotograaf zijn vermogensrechten, maar verleent hij het museum een beperkte gebruikslicentie op deze foto’s. De precieze gebruiksvoorwaarden van deze licentie kunnen per opdracht bepaald worden. Aanvullend kan een beperkte set beelden opgenomen worden in een ‘addendum’ en kan de fotograaf deze beelden onder een CC-BY of CC-BY-SA-licentie ter beschikking stellen aan M Leuven.

D1 Datamodel rechten

Dit document beschrijft een applicatieprofiel voor het documenteren van rechten en gebruiksvoorwaarden bij erfgoedobjecten.

Bij de registratie van erfgoedcollecties wordt doorgaans weinig aandacht besteed aan de juridische beperkingen en verplichtingen op het gebruik van erfgoedobjecten. Gestructureerde metadata over wetgeving die van toepassing is en de modaliteiten die daaraan verbonden zijn, worden zelden geregistreerd.

Het is belangrijk om informatie over rechten en gebruiksvoorwaarden systematisch en op een gestructureerde manier te documenteren in de collectiedata en die vervolgens te laten meereizen met elke digitale reproductie van het erfgoedobject. Hierdoor kan elke hergebruiker de gebruiksbeperkingen op een erfgoedobject kennen en respecteren. Dit vereist echter een uitbreiding van de gangbare beschrijvingsmodellen voor erfgoedobjecten, enerzijds om te documenteren welke regelgeving van toepassing is op het erfgoedobject, anderzijds welke concrete gebruiksvoorwaarden daaruit volgen.

De rechtenmetadata zal in eerste instantie vastgelegd worden in het collectiebeheersysteem, samen met alle andere beheersinformatie over het collectiestuk. Maar omdat regelgeving en gebruiksbeperkingen ook van toepassing zijn op digitale reproducties, zal deze rechtenmetadata ook nuttig zijn voor de beheersystemen waarin digitale reproducties worden beheerd.

Dit document heeft als doel om:

  • de relevante modellen voor het documenteren van rechten en gebruiksbeperkingen op erfgoedcollecties in kaart te brengen;
  • daaruit een applicatieprofiel te distilleren dat de belangrijkste rechtenmetadata op een gestructureerde manier vastlegt;
  • een aantal standaard serialisaties van deze data te maken waarmee die rechten- metadata in een machineleesbare vorm eenvoudig kan uitgewisseld worden.

Deliverables

D2 Rapportage Pilots

In het project ‘Tools voor het bewust omgaan met auteursrechten en gebruiksbeperkingen op culturele content’ liepen zes pilootprojecten:

  • pilootproject met Kusterfgoed;
  • pilootproject met COMEET / erfgoedcel Meetjesland;
  • pilootproject met de bibliotheek van het Koninklijk Conservatorium van Brussel;
  • pilootproject met tg Stan;
  • pilootproject met M Leuven;
  • pilootproject met Letterenhuis.

Dit document beschrijft voor elk individueel pilootproject kort:

  • de context;
  • de te behandelen onderzoeksvragen;
  • de vooropgestelde deliverables;
  • het doorlopen proces.

De resultaten van de verschillende projecten werden verder verwerkt in:

Deliverables

D3 Goede praktijken voor het maken van risicoanalyses voor het toegankelijk maken van verweesde en out-of-commerce content

Auteursrecht vormt een belemmering om erfgoedobjecten uit de 20ste en 21ste eeuw en hun reproducties te ontsluiten. De auteursrechtelijke bescherming moet niet aangevraagd worden door de vervaardigers. Ze ontstaat automatisch, ongeacht of het materiaal initieel voor commerciële doeleinden gemaakt is of niet. Tegelijkertijd is de informatie die men nodig heeft om de auteursrechtelijke status van een erfgoedobject te bepalen vaak onvolledig, afwezig of kunnen de rechthebbenden niet gelokaliseerd worden.

Grote delen van de collecties van musea, archieven en andere erfgoedbeherende instellingen dreigen hierdoor in een auteursrechtelijke grijze zone te komen. Indien erfgoedinstellingen de collecties toch wensen te ontsluiten, lopen ze vaak juridische risico’s. Om tegemoet te komen aan de verzuchtingen van de erfgoedsector en toch het huidige auteursrechtelijk beschermingsregime te kunnen handhaven, voorziet de Europese Unie uitzonderingen op het auteursrecht. De uitzonderingen voor verweesde werken en de uitzonderingen voor out-of-commerce werken bieden naargelang de aard van de collectie mogelijk rechtszekerheid voor het ontsluiten van dergelijke werken (maar niet voor het voor hergebruik ter beschikking stellen ervan).

Om erfgoedinstellingen in staat te stellen om na te gaan of de uitzonderingen voor verweesde werken en/of out-of-commerce werken interessante pistes zijn om delen van hun collectie te ontsluiten, gaan we in dit document dieper in op beide uitzonderingen. Vervolgens is het aan de instellingen zelf om een risicoanalyse te maken waaruit voortvloeit wat ze wel en niet online wensen te ontsluiten op basis van deze uitzonderingen. We gebruiken de pilots die tijdens dit project werden uitgevoerd als concrete voorbeelden voor de afwegingen die daarbij een rol spelen.

Deliverables

D4 Goede praktijken voor de ontwikkeling van een opencontentbeleid in culturele organisaties

Deze deliverable bevat het ontwerp voor een opencontentbeleid voor M Leuven. Hij legt de voorwaarden voor het hergebruik van beelden binnen de organisatie vast. We publiceren dit ontwerp als een model voor het ontwikkelen van gelijkaardige beleidsnota’s in andere musea. Het opencontentbeleid biedt een antwoord op de volgende vragen:

  • Hoe kunnen we het hergebruik van de verschillende beeldtypes die in een museum gemaakt en gebruikt worden zo eenvoudig mogelijk maken?
  • Hoe stellen we beelden zo open mogelijk ter beschikking, maar met respect voor de auteursrechten van de fotograaf? Hoe kunnen we dit zo helder mogelijk uitleggen aan de gebruikers van de beelden?

Deze deliverable uit drie onderdelen:

  • beleid, dat de visie, toepassingsgebied en principes bevat waarop het opencontentbeleid gestoeld is;
  • registratie van rechtenmetadata, dat de toepassing van deze visie en principes in het werkproces voor de creatie van rechtenmetadata beschrijft;
  • voorbeelden, dat een viertal concrete voorbeelden van rechtenmetadata bij een digitaal fotografisch beeld bevat.

Deliverables

D5 Goede praktijken en voorbeelddocumenten voor het documenteren van rechten en gebruiksbeperkingen op culturele content

Beslissingsbomen stellen medewerkers van collectiebeherende instellingen in staat om tijdens de registratie en publicatie van hun collecties een zo precies mogelijke uitspraak te kunnen doen over de rechtenstatus van werken. Een rechtenstatus is een nuttig instrument om zoveel mogelijk beelden open te stellen met een zo groot mogelijke garantie tegen eventuele juridische vervolging. De beslissingsbomen nemen zowel de auteursrechten op het afgebeelde collectieobject als die op de fotografische reproductie van het collectieobject in rekening, en je hoeft bovendien geen rechtenexpert te zijn om ermee aan de slag te gaan. De onderstaande beslissingsbomen werden ontwikkeld in het kader van de pilots met enerzijds Kusterfgoed en COMEET en anderzijds M Leuven. Ook hebben we de Europeana Rights Labeling Flowchart naar het Nederlands vertaald.

Deliverables

D6 Goede praktijken voor een grondig onderzoek naar de rechtenstatus van culturele content

In dit document documenteren we vragen die naar boven kwamen bij een nader onderzoek om tot de rechtenstatus van collectiestukken te komen binnen enkele pilots van het project ‘Tools voor het bewust omgaan met auteursrechten en gebruiksbeperkingen op culturele content’. Deze pilots werden uitgevoerd door Letterenhuis en de erfgoedcellen Kusterfgoed en COMEET / Erfgoedcel Meetjesland, in samenwerking met meemoo. Deze praktijkervaringen op basis van professioneel juridisch advies kunnen als voorbeeld dienen voor gelijkaardige collecties van andere collectiebeheerders. Ze bieden een solide basis om tot een rechtenstatus te komen en vanuit die rechtenstatus een risicoanalyse te maken om al dan niet tot bepaalde vormen van ontsluiting over te gaan.

Deliverables

Presentaties

Meer info over het project

Contacteer

Overgenomen van "https://www.projectcest.be/w/index.php?title=Publicatie:Tools_voor_de_omgang_met_auteursrechten_en_gebruiksbeperkingen&oldid=50322"