Publicatie:Verslag Publiekdomeindag 2023
Publiekdomeincollecties zijn collecties die online ontsloten mogen worden. Daarom zijn ze de uitgelezen plek om te beginnen met je opendatabeleid. Sinds 2018 biedt Publiekdomeindag de erfgoedsector jaarlijks een platform om zijn vorderingen, uitdagingen en visies te delen op de ontsluiting van collecties die niet langer auteursrechtelijk beschermd zijn. Dit jaar organiseerden we op 15 februari een fysieke editie samen met de Koninklijke Bibliotheek van België (KBR), Wikimedia België en de Universiteitsbibliotheek Gent.
| Titel | Publiekdomeindag 2023 (Voorkeurstitel) |
| Locatie | |
| Uitgever | [meemoo.be meemoo - Vlaams instituut voor het archief]
|
| Jaar van uitgave | 2023 |
| Rechten | CC-BY-SA |
| Persistent ID |
Met een goedgevuld programma en 49 deelnemers vierden we de achtste editie van Publiekdomeindag. We verwelkomden sprekers van Creative Commons, KU Leuven, ODIS, Passchendaele Museum, Agentschap Onroerend Erfgoed, KBR, COMMUNIA, Collectie van de Gentenaar en natuurlijk ook meemoo zelf. Daarnaast reikte Wikimedia België haar prijzen voor de Wiki Loves Heritage fotowedstrijd uit.
Wat en waarom?
Tot het publiek domein behoren alle creatieve werken waarop geen intellectuele eigendomsrechten (meer) rusten, zoals auteursrechten en naburige rechten. Elk jaar komen nieuwe werken in het publiek domein omdat de auteursrechtelijke bescherming, die in België 70 jaar na de dood van de auteur of kunstenaar duurt, vervalt.
Materiaal in het publiek domein is hét materiaal bij uitstek om in te zetten in je opendatabeleid en hergebruik mogelijk te maken. Met Publiekdomeindag bieden we de erfgoedsector een platform aan om goede praktijken uit te wisselen en hun publiekdomeinplannen en -verwezenlijkingen wereldkundig te maken.
Publiekdomeindag 2023
Bekijk de slides van Publiekdomeindag 2023 hier:
Rechtenworkshop: publiekdomeincollecties identificeren
Om organisaties te helpen bij het identificeren van publiekdomeinwerken in hun eigen collecties, organiseren we ook telkens een rechtenworkshop. Die kon dit jaar - dankzij de gastvrijheid van KBR - op dezelfde dag als het publiekdomeinevent doorgaan. Een groot succes! Terwijl we normaal een 15-tal deelnemers kunnen vooruithelpen, waren er deze keer dubbel zoveel deelnemers aanwezig.
Bekijk de slides van de rechtenworkshop hier:
Publiekdomeindag celebration
Wat stond er op het programma? Na de rechtenworkshop doken we met twee presentaties nog dieper in de praktische kant van rechten en publiekdomein.
Meemoo-collega Bart Magnus toonde hoe je aan de hand van de Publiekdomeintool de rechtenstatus van je collecties kan bepalen. De tool maakt voor het bepalen van de rechtenstatus gebruik van persoonsdata op Wikidata.
Joris Colla en Fien Messens (ODIS / KADOC-KU Leuven) illustreerden hoe ze 31.000 personenrecords uit hun systeem op Wikidata publiceerden. Op die manier groeit Wikidata als kennishub verder en vergrootten ze met hun upload de kracht van de Publiekdomeintool.
Stappen naar een opendatabeleid in Belgische erfgoedinstellingen
Met Publiekdomeindag willen we jaarlijks een podium bieden aan instellingen die stappen nemen naar een opendatabeleid. Meemoo ondersteunt deze instellingen om dit beleid in de praktijk om te zetten, bijvoorbeeld aan de hand van een upload naar de Wikidata en de beeldbank Wikimedia Commons. Tijdens deze achtste editie kwamen volgende ervaringen aan bod:
- Wouter De Witte (Passchendaele museum) volgde in 2022 onze Wikimedia-uploadworkshop. Tijdens Publiekdomeindag deed hij hun plan voor ontsluiting van collecties in 2023 uit de doeken.
- Koen Van Daele (Agentschap Onroerend Erfgoed) toonde hoe ze 6.220 architectuurtekeningen op hun beeldbank ontsloten.
- Piet Janssens (KBR) gaf een overzicht van de publiekdomeincollecties die ze dit jaar opgeladen hebben. Ze ontsloten schellakplaten met liedjes van Lodewijk Mortelmans, de muntencollecties van Adelin Salle, Pirart René, Emile Vloors en de etsen en tekeningen van Constant Permeke, Paul Cauchie, Albert Daenens, Leon Bartholomé, Hippolyte Daeye en Paul Collet.
Bij de KBR zien ze activiteiten op Wikimedia-platformen als een integraal deel van hun digitale strategie. Hiervoor hebben ze de Wiki-werkgroep opgericht. Dankzij hun GLAMwiki dashboard kunnen ze het hergebruik van hun ontsloten collectie op Wikimedia Commons eenvoudig opvolgen. Daarnaast denken ze zelf na over het hergebruik van hun ontsloten data. Zo maakten ze op basis van de wandelkaartjes van Maurice Cosyn (die sinds 2022 tot het publiek domein behoren) een digitale gegeorefereerde kaart, waarbij een historische kaart virtueel over een hedendaagse kaart gelegd wordt.
Internationaal perspectief
Later op de dag keken we met een meer internationale blik naar het beschikbaar maken van publiekdomeinwerken:
- Douglas McCarthy (Europeana) houdt al 5 jaar de tussenstand van de ontsluiting van publiekdomeincollecties bij. In zijn OpenGLAM survey zijn wereldwijd 1.481 instellingen opgenomen, waarvan er 34 Belgisch zijn. Ontsluit jouw organisatie ook publiekdomeincollecties? Kijk dan zeker of jullie er al tussen staan!
- Brigitte Vézina (Creative Commons) en Emine Yildirim (KU Leuven) presenteerden de publicatie Towards better sharing of cultural heritage die gericht is naar de beleidsmakers zelf. Collectiebeherende instellingen hebben immers vanuit beleidshoek ondersteuning en een mandaat nodig om hun ontsluitingsactiviteiten verder te ontplooien.
- Brigitte Vézina (COMMUNIA) blikte met de copyright reform policy recommendations van COMMUNIA vooruit op de toekomst van het auteursrecht en hoe dit verder hervormd zou kunnen worden. Aan de hand van gebruiksrechten wil COMMUNIA auteursrecht meer afstemmen op de realiteit, waar er niet altijd een duidelijk verschil is tussen makers en gebruikers. Een goed voorbeeld hiervan is de documentairemaker die zelf ook het werk van andere makers gebruikt.
(Creatief) hergebruik
Daarna gingen we verder in op hergebruik van publiekdomeinwerken in de praktijk. Het louter ter beschikking stellen van deze werken is onvoldoende. Als sector moeten we ook zelf waardecreatie aanmoedigen door (creatief) hergebruik te faciliteren.
- Rein Debrulle (Vlaamse Kunstcollectie) presenteerde vanuit zijn rol bij het Ghent Center for Digital Humanities Een geaccidenteerde zoektocht naar publiekdomeinkaarten. Hij deelde zijn ervaring in het vinden van hogeresolutiebronnen voor het project Gent Gemapt. Verder hield hij een pleidooi voor open data en transparante gebruikersrichtlijnen.
- Saar Vandeweghe & Thijs Temmerman (Collectie van de Gentenaar) vertelden meer over hun Cultural Data Lab. Hiermee stimuleren ze het (creatief) hergebruik van het materiaal uit het project de Collectie van de Gentenaar. Concreet deden ze dit door het uitzetten van een subsidielijn met hun Cocreatiefonds, het organiseren van een hackathon en een GIF-workshop.
Kers op de taart?
We sloten de dag af met de Prijsuitreiking van de Wiki Loves Heritage fotowedstrijd. Geert Van Pamel (Wikimedia België) lanceerde daarnaast een nieuwe oproep voor hun Wikimedia in Residence programma dat erfgoedinstellingen financieel ondersteunt om Wikimedia-gerelateerde activiteiten uit te voeren.
Publiekdomeindag 2023 viel in de smaak
Marjolijn Bijloos - KIK IRPA:
“ Het was een boeiende studiedag en we hopen het snel te kunnen toepassen binnen het KIK.”
Koen van Daele - Agentschap Onroerend Erfgoed:
“Ik heb enkele collega's uitgenodigd die voordien al een workshop over rechten in de erfgoedsector gevolgd hadden bij een bedrijf uit de privésector. Jullie rechtenworkshop werd als veel nuttiger gezien omdat ze veel concreter inging op de noden van informatie- en collectiebeheerders. Bovendien vertrok ze vanuit de praktijk, niet enkel vanuit theorie.”