Publicatie:Vondsten.be of het MEDEA-platform
Metaaldetectie - het opsporen van munten, spelden en andere metalen objecten met een metaaldetector - was lang bij wet verboden, maar sinds kort zet de Vlaamse overheid in op erkenning van detectoristen en meldingsplicht van vondsten.
Om registratie van metaaldetectorvondsten en kennisdeling erover mogelijk te maken, bouwde de Vakgroep Kunsten en Archeologie van VUB in 2015 het platform MEDEA uit, met de medewerking van meemoo (toen PACKED). Dit platform wordt sinds 2019 beheerd door Histories met ondersteuning van het Vlaamse Agentschap Onroerend Erfgoed.
| Titel | Vondsten.be of het MEDEA-platform (Voorkeurstitel) |
| Locatie | |
| Uitgever | [meemoo.be meemoo - Vlaams instituut voor het archief]
|
| Jaar van uitgave | 2014 |
| Rechten | CC-BY-SA |
| Persistent ID |
project |
Metaaldetectie - het opsporen van munten, spelden en andere metalen objecten met een metaaldetector - was lang bij wet verboden, maar sinds kort zet de Vlaamse overheid in op erkenning van detectoristen en meldingsplicht van vondsten.
Om registratie van metaaldetectorvondsten en kennisdeling erover mogelijk te maken, bouwde de Vakgroep Kunsten en Archeologie van VUB in 2015 het platform MEDEA uit, met de medewerking van meemoo (toen PACKED). Dit platform wordt sinds 2019 beheerd door Histories met ondersteuning van het Vlaamse Agentschap Onroerend Erfgoed.
Uitdaging
De melding van metaaldetectievondsten is een belangrijke bron voor de overheid en archeologen om nog onbekende sites met archeologische waarde te identificeren. Het vroeger geldende verbod op metaaldetectie ging voorbij aan de bijdrage die niet-professionele detectoristen aan de wetenschap kunnen leveren. Daarom voorzag de Vlaamse overheid in 2016 een erkenning voor metaaldetectoristen en zetten ze in op het ondersteunen van detectoristen door kennisdeling en interactie tussen liefhebbers en wetenschappelijk experts in de archeologie.
Dit deden ze met het project MEDEA dat leidde tot het platform vondsten.be. Een niet-professionele detectorist kan op vondsten.be een vondst registreren vergezeld van een eigen interpretatie of inschatting, die daarna door een academische expert gevalideerd wordt. MEDEA werd in 2015 uitgebouwd door de Vakgroep Kunsten en Archeologie van VUB, gecoördineerd door Pieterjan Deckers en in samenwerking met een aantal partners. Het platform vormt meteen ook een referentiedatabank voor onderzoekers, detectoristen en het bredere publiek.
Onze rol
Wij ontwikkelden voor dit platform een zogenaamd graph model. Dat is een datamodel waarbij metadata met elkaar verbonden zijn door middel van relaties. bv. een vondst is een (relatie) mantelspeld; en die vondst is gevonden (relatie) in Kortrijk, en in Kortrijk werden ook nog andere vondsten gevonden. Een dergelijk netwerk van stellingen lijkt heel erg op de manier waarop onze hersenen over archeologische vondsten nadenken en het biedt computers de mogelijkheid om op een gelijkaardige manier over vondsten te ‘redeneren’. Op die manier kan de databank ook makkelijk informatie vastleggen die zich vaak buiten de traditionele beschrijvingsschema’s uit de erfgoedsector bevindt. Zo kan het datamodel bijvoorbeeld ook meningsverschillen over de classificatie van vondsten weergeven.
We ontwierpen ook use cases die als leidraad gebruikt werden bij de ontwikkeling van de invoerinterface van vondsten.be. De ontwikkeling startte eind 2015 en begin januari 2017 ging het platform online.
Aanpak
CIDOC-CRM
Het graph datamodel werd in 2014 en 2015 ontwikkeld op basis van CIDOC-CRM (CRM staat voor Conceptual Reference Model). Dit model omvat niet enkel informatie over het gevonden object zelf, maar ook over alle events die geassocieerd worden met het object, zoals de vondst en de zoektocht, het classificeren en het citeren van het object door experts en onderzoekers en het overbrengen van het object naar een collectie. De specificatie van het MEDEA-datamodel maakt verregaand gebruik van bestaande implementaties van CIDOC-CRM in andere archeologische onderzoeksprojecten om uitwisselbaarheid met datasets in dit domein te garanderen. Dit is belangrijk omdat er internationaal tal van initiatieven zijn om metaaldetectiedata te verzamelen en verspreiden.
Neo4j
Het datamodel werd eind 2015 geïmplementeerd in een Neo4j-graph-databank. Het platform bevat ook een API waarmee de data uit het platform opgevraagd kunnen worden, en de data worden vrijgegeven onder een opencontentlicentie. Ook de code van het platform werd vrijgegeven onder een open licentie. De ontwikkeling werd regelmatig bijgestuurd door een aantal panels van respectievelijk archeologen en detectoristen die de eerste ontwikkelingen testten. Deze testen werden geleid door imec - SMIT ( voorheen iMinds-SMIT).
Human Centered Design Approach
De interface van MEDEA werd in verschillende stappen ontworpen waarbij toevoegingen steeds werden afgetoetst met de toekomstige gebruikers. Hierbij werd in 2015 en 2016 een zogenaamde Human Centered Design Approach gevolgd. Door het gebruik van standaarden, een flexibel en veerkrachtig databanksysteem, ontwikkelaarsvriendelijke API’s en opensourcesoftware werd een systeem bekomen dat uitbreidbaar en herbruikbaar is en toegankelijk via het web.
Meer lezen over de ontwikkeling van het platform kan in het artikel ‘MEDEA, The Multidisciplinary Process of Setting Up A Crowd-Sourcing Platform for the Recording and Enriching of Archeaological Metal Detecting Data’.
De code van het platform kan je vinden op GitHub.
Verdere stappen
Als lid van de stuurgroep blijven we betrokken bij de verdere ontwikkeling van het platform. Zo start dit najaar een project waarbij een nieuwe determinatiegids voor de identificatie van middeleeuws metaal worden ontwikkeld. Gelijktijdig wordt de databank aangevuld met de import van metaalvondsten uit noodopgravingen door commerciële archeologiebedrijven. Die nieuwe data vormt het referentiekader voor de ontwikkeling van de nieuwe determinatiegids.
Partners
MEDEA is vandaag een project van Histories, gesubsidieerd door het agentschap Onroerend Erfgoed. Oorspronkelijk was het een project van het Brussels ErfgoedLab (BREL, departement History, Archaeology, Arts, Philosophy & Ethics, VUB), imec- SMIT, en meemoo, met de steun van de Vrije Universiteit Brussel en de Herculesstichting. De ontwikkeling van de databank gebeurde door WeConnectData.