Publicatie:Digitizing Corpus Rubenianum Ludwig Burchard: beschrijving en publicatie

Samenvatting

Het doel van het project Digitizing Corpus Rubenianum Ludwig Burchard is het creëren van een nieuwe en gebruiksvriendelijke online en open access bron voor het wereldwijde kunsthistorische onderzoek naar oude Vlaamse kunst. Enerzijds gebeurt door de digitalisering van de verschillende boekdelen van Corpus Rubenianum Ludwig Burchard (CRLB), de aanmaak van zowel full-text doorzoekbare en downloadbare PDF-bestanden en de publicatie van een zo groot mogelijk deel van het CRLB. Anderzijds gebeurt dit door de aanmaak en publicatie van records over kunstwerken van Peter Paul Rubens en het online verrijken van het CRLB via de online database RKDimages (onderdeel van RKD explore).

Deze gevalstudie beschrijft enkel de aanmaak en publicatie van records over en het opladen van fotografische afbeeldingen van kunstwerken van Peter Paul Rubens in de online database RKDimages. Voor informatie over de digitalisering en verrijking van de drieëntwintig volumes van het CRLB en de aanmaak van de full-text doorzaakbare en downloadbare PDF-bestanden. zie Digitizing Corpus Rubenianum Ludwig Burchard: digitalisering en verrijking.

In deze gevalstudie komt ook de aanmaak en publicatie van records over het CRLB en de boekdelen die er deel van zijn aan bod. Deze publicatie gebeurt zowel via Anet als via RKDlibrary (een ander onderdeel van RKD explore).

Referentie

Titel	Digitizing Corpus Rubenianum Ludwig Burchard: beschrijving en publicatie (Voorkeurstitel)
Locatie
Uitgever	PACKED vzw Centrum Rubenianum vzw
Jaar van uitgave	2016
Rechten	CC-BY-SA
Persistent ID

Trefwoorden

gevalstudie | bibliotheekcollecties | toegankelijkheid | toegang en hergebruik | digitaal archiveren | tekst | rasterbeelden |

Auteur

Rony Vissers (PACKED vzw), met de medewerking van Karen De Meyst, Bert Watteeuw en Veronique Van de Kerckhof (allen Rubenianum)

Status

November 2013 – april 2014:

• de aanmaak en publicatie van 1.185 records over kunstwerken van Peter Paul Rubens in RKDimages.

Mei 2014 – april 2015:

• de aanmaak en publicatie van 2.228 records over kunstwerken van Peter Paul Rubens in RKDimages.

Mei 2015 – april 2016:

• de aanmaak en publicatie van 2.761 records over kunstwerken van Peter Paul Rubens in RKDimages.

Hiernaast zijn in deze periode ook

• fotografische afbeeldingen van kunstwerken van Peter Paul Rubens opgeladen en gepubliceerd in RKDimages;
• records over het CRLB en de boekdelen die er deel van zijn aangemaakt en gepubliceerd in Anet.

Momenteel staan er drieëntwintig volumes van het CRLB als downloadbaar PDF-bestand online die werden verrijkt met externe links naar zowel informatie over als beelden van kunstwerken van Peter Paul Rubens. Vanaf januari 2015 werden er ook nog tien andere volumes gedigitaliseerd, maar die zijn nog niet verrijkt met externe links omdat ze door de afspraak met de uitgevers (nog) niet online ter beschikking mogen gesteld worden. Voor kunstwerken van Rubens die in deze volumes aan bod komen en niet in andere volumes, zijn er nog geen records aangemaakt in RKDimages.

Een zoekopdracht in RKDimages op basis van de kunstenaarsnaam “Rubens, Peter Paul” als zoekterm levert momenteel 8.195 resultaten op. Een zoekopdracht in RKDimages op basis van de projectnaam “Rubenianum” als zoekterm levert momenteel 8.636 resultaten op. Een zoekopdracht op basis van “Corpus Rubenianum Ludwig Burchard” als algemene zoekterm levert in RKDimages momenteel 23 resultaten op, in RKDlibrary 25 resultaten. In Anet vindt men momenteel 27 afzonderlijke boektitels die onderdeel zijn CRLB.

Probleemstelling

Wat werd er precies beschreven en gepubliceerd?

Het doel van het project Digitizing Corpus Rubenianum Ludwig Burchard is het creëren van een nieuwe en gebruiksvriendelijke online en open access bron voor het wereldwijde kunsthistorische onderzoek naar oude Vlaamse kunst. Het digitaliseringsproject heeft twee onderdelen:

• het online aanbieden van een zo groot mogelijk deel van het CRLB als full-text doorzoekbare en downloadbare PDF-bestanden;
• het aanmaken en publiceren van records over kunstwerken van Peter Paul Rubens en het online verrijken van het CRLB via de online database RKDimages.

Het oeuvre van Peter Paul Rubens wordt geschat op ruim 2.500 composities en telt ongeveer 10.000 kunstwerken. Het opzet van het CRLB is het creëren van een volledige catalogus daarvan. Het CRLB is gebaseerd op het materiaal dat gedurende verschillende decennia werd verzameld door Ludwig Burchard, die wereldwijd wordt erkend als dé Rubens-kenner. Na de dood van Burchard in 1960 werd zijn materiaal overgedragen aan de stad Antwerpen.

Momenteel is het CRLB voor twee derde voltooid. Het eerste deel verscheen in 1968. Het laatste deel zal in 2020 worden gepubliceerd. Het CRLB bestaat uit negenentwintig delen waarvan er een aantal bestaat uit meerdere subdelen en die bovendien uit meerdere volumes kunnen bestaan. Elk deel is geschreven door een bekende Rubens-onderzoeker en het doel is het realiseren van Burchards intentie om alle hedendaagse kennis over het werk van Rubens te omvatten. De wetenschappelijke uitgave van het CRLB wordt verzorgd door de vzw Centrum Rubenianum - Centrum voor Vlaamse kunst van de 16de en de 17de eeuw. Het Rubenianum verzamelt en ontwikkelt kennis over de rijke artistieke traditie van de Zuidelijke Nederlanden en stelt deze ter beschikking voor zowel een professioneel als een in erfgoed geïnteresseerd publiek.

Het CRLB bestaat momenteel uit zevenendertig boekvolumes. Het eerste boekvolume werd in 1968 gepubliceerd, het zevenendertigste boekvolume in maart 2015. Zesendertig delen zijn ondertussen gedigitaliseerd; alles samen omvat dit ongeveer 12.000 boekpagina’s. De resterende delen zullen gaandeweg worden gedigitaliseerd, afhankelijk van hun verschijningsdatum.

De metadata over de kunstwerken die beschreven staan in de verschillende boekdelen van van CRLB worden online aangeboden via het Nederlands Instituut voor Kunstgeschiedenis - RKD. De full-text doorzoekbare en downloadbare PDF-bestanden worden online aangeboden via de website van het Rubenianum. De metadata over de boeken is ook opgenomen in Anet, een netwerk van een twintigtal wetenschappelijke bibliotheken in de regio Antwerpen en Limburg die gebruik maken van Brocade als bibliotheeksysteem.

Ieder boekvolume bestaat, naast o.a. de inleiding en de index, uit een viertal onderdelen. Alhoewel het Rubenianum oorspronkelijk overwoog om de boeken uit elkaar te halen en de verschillende onderdelen ervan afzonderlijk online aan te bieden, is dit uiteindelijk niet gebeurd. Het Rubenianum heeft er voor gekozen om de boeken als geheel te respecteren. Wel wordt de index nog apart als PDF-bestand aangeboden. Het Rubenianum koos ervoor om de index ook apart aan te bieden om enerzijds zo een kleine foutenmarge te kunnen opvangen en anderzijds de gebruiker de mogelijkheid te bieden om tegelijkertijd zonder bijkomende inspanningen het PDF-bestand van het volledige boek en het PDF-bestand van de index naast elkaar te kunnen openen.

Tegelijkertijd met de digitalisering van het CRLB werden door het Rubenianum ook beschrijvingen aangemaakt van kunstwerken van Peter Paul Rubens. Dit gebeurde in de databank van RKD. Er werden zelfs beschrijvingen aangemaakt van kunstwerken die ondertussen niet meer bestaan. Ook kunstwerken die tijdens de publicatie van een bepaald CRLB-volume verloren gewaand werden en pas na de publicatie terug opgedoken zijn, konden beschreven worden. Toeschrijvingen die een auteur van een CRLB-volume gemaakt heeft in de publicatie maar die later onjuist bleken te zijn, konden aangepast worden in het digitale record. Titels van kunstwerken in de PDF-bestanden van de gedigitaliseerde boekvolumes worden gekoppeld aan informatie over en, indien mogelijk, een foto van kunstwerken in de online databank RKDimages. Door die verrijking wordt het CRLB op een digitale manier geactualiseerd. In tegenstelling tot de gedrukte boekvolumes voorziet de digitale update voor elk Rubenswerk (een link naar) een digitaal record met, indien mogelijk, een (kleuren)afbeelding. Ook de vele schilderijen en tekeningen die niet gekend waren op het moment van de publicatie van het boek worden zo alsnog toegevoegd.

De gekozen werkwijze moet het Rubenianum, o.a. door de samenwerking met RKD, toelaten om de overgang te maken van analoge naar digitale werkprocessen, en dat op een wijze die beiden versterkt.

Welke richtlijnen en standaarden zijn hierbij van toepassing? Wat zijn de vooropgestelde kwaliteitseisen?

In CEST zijn er verschillende richtlijnen opgenomen die betrekking hebben op het inventariseren van collecties, o.a. van museum- en bibliotheekcollecties. Deze richtlijnen hebben niet alleen betrekking op de systematische beschrijving van de kenmerken waarmee je het object kunt identificeren, op de historische context van het object en de gegevens over de herkomst en verwerving van het object, maar ook op gegevens over het beheer van het object door de collectiebeherende instelling.

Wanneer het Rubenianum daarentegen gegevens over een kunstwerk van Peter Paul Rubens invoert in de RKD-databank is dat in functie van onderzoek, en niet in functie van het behoud en beheer van het kunstwerk. De beschreven kunstwerken behoren immers niet tot de collectie van het Rubenianum, enkel de boeken van het CRLB behoren daartoe. Het doel van de beschrijving in het project Digitizing Corpus Rubenianum Ludwig Burchard is dat de lezers van het CRLB via links naar RKDimages gegevens kunnen vinden over de kunstwerken die in de publicatie aan bod komen.

De CEST-Richtlijnen Objecten registreren en Catalogus maken

Museumcollecties bestaan doorgaans uit verzamelingen unieke, individuele objecten. De inventarisatie van objecten omvat de systematische beschrijving van de kenmerken waarmee je elk object kunt identificeren, de historische context van het object, gegevens over de herkomst en verwerving van het object en gegevens over het beheer van het object door het museum.

Een bibliotheekcatalogus is een lijst van alle publicaties in een bibliotheekcollectie. Bibliotheekcollecties bestaan doorgaans uit verzamelingen niet-unieke publicaties (boeken, tijdschriften, cd's, dvd's en steeds vaker ook digitale publicaties, zoals digitale documenten of websites). Voor elke publicatie worden de belangrijkste identificatiegegevens opgenomen zoals titel, auteur, uitgever ... Daarnaast bevat een catalogus ook een aantal ordeningen (bv. alfabetisch op auteur of onderwerp) die als hulpmiddel dienen voor het terugvinden van een publicatie in de bibliotheekcollectie.

Het doel van beide CEST-richtlijnen is verschillende types museumobjecten en bibliotheekcollecties op een gelijkvormige manier te registreren, waardoor ze integraal doorzoekbaar worden. De CEST-richtlijnen bepalen de minimum en aanbevolen standaarden voor de registratie van identificatie-, contextuele en beheersgegevens, trefwoorden om de collecties doorzoekbaar te maken, de bewaartoestand, rechten en informatie over toegang en gebruik. Bepaalde aspecten hiervan overstijgen dus het opzet van het project Digitizing Corpus Rubenianum Ludwig Burchard.

De standaarden hebben betrekking op

• de datastructuur;
• het gebruik van de datastructuur;
• het gebruik van terminologieën.

De datastructuur

Een datastructuur is een set van beschrijvingseenheden (velden) waarmee de kenmerken van een object of publicatie worden gedocumenteerd. Een ingevulde set beschrijvingselementen vormt een record in een database van een museum of bibliotheek. Het volgen van de CEST-richtlijnen Objecten registreren en Catalogus maken vereist dat zoveel mogelijk wordt gekozen voor het gebruik van standaarddatastructuren. Als je zelf een datastructuur ontwikkelt of een standaarddatastructuur aanpast, zorg er dan voor dat je dit uitvoerig documenteert (welke velden zijn er, wat betekenen ze, hoe worden ze ingevuld...). Bovendien word je verondersteld te bepalen welke velden minimaal ingevuld moeten worden om een object voldoende te beschrijven en uniek te identificeren. Dit dient te worden vastgelegd in regels en hierover moet gecommuniceerd worden met de betrokken medewerkers in de instelling. Voor museumcollecties zijn de CIDOC-richtlijnen een absoluut minimum voor de beschrijving van objecten; een wat uitgebreidere set is de Basisregistratiekaart. Voor bibliotheekcollecties dien je een standaarddatastructuur te kiezen die minstens de velden van Dublin Core bevat.

Het gebruik van de datastructuur

Gebruik de datastructuur consequent. Het is belangrijk dat alle records eenvormig ingevuld worden. Dit verhoogt de kwaliteit van de zoekresultaten en de doorzoekbaarheid van je collectie. Maak bij voorkeur gebruik van standaardbeschrijvingsregels voor museumobjecten en standaardbeschrijvingsregels voor publicaties. Het volgen van de CEST-richtlijnen Objecten registreren en Catalogus maken vereist dat je de regels vastlegt voor het invullen van je datastructuur. In één veld mag je slechts één specifieke soort informatie invullen, bv. vermijd absoluut dat je een naam en een verantwoording of opmerking in hetzelfde veld noteert: "P.P. Rubens (toegeschreven)" of "P.P. Rubens ?" maken de uitwisseling van gegevens erg moeilijk. Dergelijke informatie hoort thuis in een apart notitieveld, dat altijd voorhanden is in de uitgebreidere schema's. Je dient er dus voor te zorgen dat de beschrijvingsregels gerespecteerd worden. Wat publicaties betreft, is de kans erg groot dat je publicatie elders al beschreven werd. De CEST-richtlijn Catalogus maken schrijft daarom voor dat je bij voorkeur een bestaande beschrijving overneemt. Dit bevordert de eenvormigheid van titelbeschrijvingen.

Het gebruik van standaardterminologieën

Gebruik bestaande standaardterminologieën om de objecten te beschrijven. Standaardtermen verbeteren de eenvormigheid van je beschrijvingen, wat dan weer de vindbaarheid vereenvoudigt voor de gebruiker, wanneer meerdere collecties tegelijkertijd doorzoekbaar worden gemaakt. Een standaardterminologie kan een eenvoudige termenlijst zijn of een thesaurus, die voor elke term ook spellingsvarianten, synoniemen, algemenere en specifiekere termen bevat. Een standaardterminologie kan ook aanvullende gegevens bevatten over de term, zoals bv. beschrijvingen of data. Een goede standaardterminologie:

• kent aan elk concept een uniek ID toe;
• is gestructureerd volgens een standaard, zoals SKOS of ISO_25964-1:2011.

Het volgen van de CEST-richtlijnen Objecten registreren en Catalogus maken vereist dat je zoveel mogelijk bestaande standaardterminologieën gebruikt (zie overzicht in het Standaardenregister). Bij museumcollecties dien je objectnamen en materialen aan te duiden met termen uit de AAT-NED. (Een alternatief is de AM-MovE thesaurus. Binnen afzienbare tijd zal AM-MovE opgenomen worden in AAT-NED). Ook bij bibliotheekcollecties dien je termen uit de AAT-NED te gebruiken om erfgoedgerelateerde onderwerpen aan te duiden.

Hoe werd het behalen van de vooropgestelde kwaliteitseisen verzekerd?

Voor zowel de beschrijvingen de kunstwerken als de boeken uit het CRLB waarin de kunstwerken aan bod komen, heeft het Rubenianum gebruik gemaakt van bestaande databanken om de online ontsluiting te realiseren. Voor de kunstwerken heeft men RKDimages gebruikt, voor de boeken Anet. Een belangrijke meerwaarde van de samenwerking met RKD bestaat erin dat ook andere gebruikers dan de lezers van het digitale CRLB informatie over de kunstwerken in de RKD-databank kunnen vinden (en natuurlijk dat het Rubenianum niet zelf moet investeren in de bouw en het onderhoud van een databank). Een vergelijkbare meerwaarde wordt gerealiseerd door het gebruik van Anet.

Een gevolg van deze keuze is wel dat het Rubenianum hierdoor overgeleverd is aan de manier waarop RKD en Anet met de toepasselijke standaarden omgaan. De praktijk van beiden is echter niet in conflict met de minimumrichtlijnen die CEST voorschrijft.

Methode

Overzicht van de verschillende onderdelen van het project

Dit deel van het project Digitizing Corpus Rubenianum Ludwig Burchard bestond uit verschillende deelprocessen:

• beschrijven van de boeken;
• beschrijven van de kunstwerken;
• opladen van fotografische reproducties;
• afspraken over rechten;
• publicatie.

Beschrijving van de CRLB-boeken

Een beschrijving van de boeken is zowel te vinden in Anet als RKDlibrary.

Beschrijving van de CRLB-boeken in Anet

Voor de publieke ontsluiting van het CRLB in Anet, zie http://anet.be/record/opacanet/c:lvd:220671/N

• Record
  • Identificatie: c:lvd:220671
  • Bookmark: http://anet.be/record/opacanet/c:lvd:220671/N
• Publicatie
  • Titel: Corpus Rubenianum Ludwig Burchard
  • Auteur: Burchard, Ludwig [pass. aut.]
• Instelling/Organisatie
  • Rubenianum [Antwerp] [Rubenianum [Antwerpen]]
  • Rubenianum [Antwerpen] [Centrum Rubenianum [Antwerpen]]
  • Uitgave: London : Harvey Miller Publishers, 1968, currens
  • Omvang: 29 v., ill.
  • Bevat: Klik hier voor afzonderlijke titels (#27)
  • Taal: Engels
• Onderwerp
  • Persoonsnaam: Rubens, Peter Paul
  • Publicatietype: Catalogus
• Beschikbaarheid
  • E-info: Online beschikbaar via de website van het Rubenianum
  • Bibliotheken:
    • Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience
      • H 226690 [C2-201 h]
        • Magazijn
        • Raadpleging ter plaatse
        • 21-24; 26
      • H 226690 [M-416 a]
        • Magazijn
        • Raadpleging ter plaatse
        • 1-3; 5-11,1; 13; 15-16; 18-19
    • KMSKA – Bibliotheek
      • LZ 75 (031) "16" BE
        • Leeszaal
        • Raadpleging ter plaatse
    • Museum Mayer van den Bergh-Vakbibliotheek
      • sk-RUBE
        • Schilderkunst
        • Consultatie op afspraak
        • 2-3,7,18-19,23-24
    • Museum Plantin-Moretus / Prentenkabinet
      • BP 262
        • Museum Plantin-Moretus: tijdschriften
        • Consultatie ter plaatse
    • Rubenianum
      • 1 G 1 / RUB 3 / 1968 / a / 1
        • Bibliotheekcollectie
        • Raadpleging in de leeszaal
      • 1 G 1 / RUB 3 / 1968 / a / 2
        • Leeszaal
        • Vrije raadpleging in de leeszaal
      • 6 A / 1968 / a / 1
        • Collectie L. Burchard
        • Niet ter inzage
    • UAntwerpen - Bibliotheek Stadscampus
      • ONTW 75 G-CORP 68
        • Leeszaal Ontwerpwetenschappen: 2de verdieping
        • 1-
• Internationaal
  • Deze titel in WorldCat®

Voor de publieke ontsluiting van een onderdeel van het CRLB in Anet, zie bv. http://anet.be/record/opacanet/c:lvd:13255044/N

• Record
  • Identificatie: c:lvd:13255044
  • Bookmark: http://anet.be/record/opacanet/c:lvd:13255044/N
• Publicatie
  • Titel: Rubens : portraits of identified sitters painted in Antwerp
  • Auteur: Vlieghe, Hans
  • Nummer: ISBN 0-905203-57-7
  • Uitgave: Londen : Harvey Miller, 1987
  • Omvang: 400 p., ill.
  • Deel van
    • Portraits / Huemer, Frances E. - London, 1977 - 1987; vol. 2
    • Corpus Rubenianum Ludwig Burchard. - London, 1968, currens; vol. 19: 2
  • Taal: Engels
• Onderwerp
  • Geografische termen: Antwerpen
  • Persoonsnaam: Rubens, Peter Paul
• Beschikbaarheid
  • Bibliotheken
    • Artesis Plantijn Hogeschool - Campus Mutsaardstraat
      • 36297
    • Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience
      • H 226690:19,2 [M-416 a]
        • Magazijn
        • Raadpleging ter plaatse
    • KMSKA – Bibliotheek
      • LZ (031) "16" BE
        • Leeszaal
        • Raadpleging ter plaatse
    • Museum Mayer van den Bergh-Vakbibliotheek
      • sk-RUBE
        • Schilderkunst
        • Consultatie op afspraak
    • Rubenianum
      • 1 G 1 / RUB 3 / 1968 / a / 19XIX,2 / 1
        • Bibliotheekcollectie
        • Raadpleging in de leeszaal
      • 1 G 1 / RUB 3 / 1968 / a / 19XIX,2 / 2
        • Bibliotheekcollectie
        • Raadpleging in de leeszaal
      • 1 G 1 / RUB 3 / 1968 / a / 19XIX,2 / 3
        • Bibliotheekcollectie
        • Raadpleging in de leeszaal
      • 6 A / 1968 / a / 19XIX,2 / 1
        • Collectie L. Burchard
        • Niet ter inzage
• WorldCat
  • Deze titel in WorldCat® [LINK]

Beschrijving van de CRLB-boeken in RKDlibrary

Het Rubenianum voert in principe geen gegevens in in RKDLibrary. RKD had alle CRLB-delen zelf al beschreven.

Voor de publieke ontsluiting van het CRLB in RKDlibrary, zie https://rkd.nl/nl/explore/library/208561

Corpus Rubenianum Ludwig Burchard [serie]

• Titelbeschrijving
  • Uitgever
    • Brussels [etc.] : Arcade [etc.] , 1968-...
  • Collatie
    • .. dl. : ill. ; 27 cm
  • Annotatie
    • Serie is nog niet compleet verschenen.
    • Staat op STUDIEZAAL bij: NED/MON/RUBENS/SERIE/Burc cor
• Bestaat uit [opsomming van de verschillende beschikbare delen)
• Trefwoord: 17de eeuw ; Zuid-Nederlands ; schilderkunst ; tekenkunst
• Naam kunstenaar: Rubens, Peter Paul
• Taal: Engels [TA]
• Materiaalsoort: Boekvorm [MS]
• Bibliografische vorm: Boek [BV]
• Permalink
  • https://rkd.nl/explore/library/208561

Voor de publieke ontsluiting van een onderdeel van het CRLB in RKDlibrary, zie bijvoorbeeld https://rkd.nl/nl/explore/library/131330

Rubens portraits ; Rubens portraits of identified sitters painted in Antwerp [Huemer]

• Auteur
  • Huemer, Frances; Vlieghe, Hans
• Uitgever
  • Brussels [etc.] : Arcade [etc.] , 1977-1987
• Collatie
  • 2 dl. : ill. ; 27 cm
• Annotatie
  • Lit. opg., reg. - Vol. 1: Portraits [painted in foreign countries] / Frances Huemer. - 1977. - Oud snr. 1977/361. - Barcode 200601990. - ISBN 2-8005-0120-0. Vol. 2: Portraits of identified sitters painted in Antwerp / Hans Vlieghe. - London : Harvey Miller, 1987. - Oud snr. 1988/7. - Barcode 200601991. - ISBN 0-9052063-57-7
• Serie
  • Corpus Rubenianum Ludwig Burchard; 19
• Onderdeel van
• Corpus Rubenianum Ludwig Burchard [serie]
• Trefwoord: 17de eeuw ; Zuid-Nederlands ; schilderkunst ; tekenkunst ; portret
• Naam kunstenaar: Rubens, Peter Paul
• Taal: Engels [TA]
• Materiaalsoort: Boekvorm [MS]
• Bibliografische vorm: Boek [BV] ; Oeuvre-catalogus [BV]
• Exemplaarnr. Locatie Plaatscode Jaargang

200601990 STUDIEZAAL NED/MON/RUBENS/SERIE/Burc cor DEEL 1 200601991 STUDIEZAAL NED/MON/RUBENS/SERIE/Burc cor DEEL

• Permalink
  • https://rkd.nl/explore/library/131330

Beschrijving van de in het CRLB vermelde kunstwerken in RKDimages

Voor de publieke ontsluiting van een kunstwerk in RKDimages, zie bv. https://rkd.nl/explore/images/218146

Peter Paul Rubens Portret van Helena Fourment (1614-1673) en Frans Rubens (1633-1678), ca. 1639 Paris, Musée du Louvre, inv./cat.nr. RF1977-13

• Object gegevens
  • Objectcategorie
    • schilderij
  • Drager/materiaal
    • paneel, olieverf
  • Vorm/maten
    • staande rechthoek 195 x 132 cm
  • Huidige toeschrijving
    • Peter Paul Rubens
  • Datering
    • ca. 1639 (1639 - 1640)
• Onderwerp
  • Titel
    • Portret van Helena Fourment (1614-1673) en Frans Rubens (1633-1678)
  • Engelse titel
    • Portrait of Helena Fourment (1617-1673) and Frans Rubens (1633-1678)
  • Onderwerpstrefwoorden
    • dubbelportret, familieportret, moeder, kind, staand, ten voeten uit, kinderportret, doorkijk naar parklandschap, rijtuig
• Artistiek verband
  • Artistiek verband met ander werk
    • [Portret van Helena Fourment (1614-1673)] als voorbeeld gebruikt voor
      • Anoniem, Portret van Helena Fourment (1614-1673)
    • [Portret van Helena Fourment (1614-1673)] als voorbeeld gebruikt voor
      • Anoniem, Portret van Helena Fourment (1614-1673)
    • [Portret van Helena Fourment (1614-1673)] als voorbeeld gebruikt voor
      • Anoniem, Portret van Helena Fourment (1614-1673)
    • [Portret van Helena Fourment (1614-1673)] als voorbeeld gebruikt voor
      • Anoniem, Portret van Helena Fourment (1614-1673)
    • [Portret van Helena Fourment (1614-1673) en Frans Rubens (1633-1678)] als voorbeeld gebruikt voor Richard Earlom, Portret van Helena Fourment (1614-1673) en Frans Rubens (1633-1678)
• Herkomst
  • Collectie(s)
    • private collection Peter Paul Rubens, Antwerp 1640
    • private collection John Churchill (1st Duke of Marlborough), Blenheim Palace Donated by the City of Brussels 1706 -
    • private collection Duke of Marlborough, Blenheim Palace 1884 auctioned
    • private collection Alphonse James baron de Rothschild (1827-1905), Paris 1884 –
    • private collection Édouard de Rothschild, Paris 1977
    • Musée du Louvre, Paris , inv./cat.nr RF1977-13 1977 -
• Tentoonstellingen en literatuur
  • Tentoonstellingen
    • Cinq années d'enrichissement du patrimoine national, 1975-1980 : donations, dations, acquisitions Galeries Nationales du Grand Palais , Paris , 1980-11-15 - 1981-03-02 , p. 409
    • Jan Brueghels Antwerpen : die flämischen Gemälde in Schwerin Staatliches Museum Schwerin , Schwerin , 2003-08-15 - 2003-11-30 , p. 148
  • Literatuur
    • Liedtke 1984 , p. 181
    • Corpus Rubenianum Ludwig Burchard , pt. 19-2 (1987), pp. 98-100, no. 100
    • Jaffé 1989 , no. 1400
    • Foucart 2009 , p. 244
    • Van Beneden/Büttner 2015 , p. 33
    • W. Bode, 'Neue Gemälde von Rubens in der Berliner Galerie', Jahrbuch der Preuszischen Kunstsammlungen 1904, no. 25, p. 103
    • A.-M. Logan, 'Reviews: Rubens Exhibitions 1977', Master Drawings, New York 1977, no. 4, p. 449
    • M. Jaffé, 'Pietro Pauolo Rubens: dessinateur de sa famille', L'Oeil 1977, no. 266, p. 17
    • Brejon de Lavergné, D. Thiébaut, Catalogue sommaire illustré des peintures du Musée du Louvre, Paris 1979, p. 121
    • D. Bodart, Rubens, Milan 1985, p. 204, no. 976
• Documentatie
  • Beelddocumentatie RKD
    • Documentatie RKD
      • BD/Rubenianum (afb.nr. 1001197456)
      • Afbeelding alleen digitaal beschikbaar (afb.nr. 0000319834)
  • Project
    • Rubenianum
• Permalink
  • https://rkd.nl/explore/images/218146

Zowel het Rubenianum als RKD kunnen in RKDimages echter nog andere informatie invoeren dan bovenstaande maar die wordt niet weergeven bij publieke ontsluiting:

• interne opmerkingen in bij Herkomst, Collectie(s) (om de privacy niet te schenden);
• extra informatie over de herkomst van de afbeelding (herkomst, soort, fotograaf/instituut) - enkel de standplaats van de afbeelding is zichtbaar.

Opladen van de fotografische reproducties van de in het CRLB vermelde kunstwerken

Het doel van het project Digitizing Corpus Rubenianum Ludwig Burchard was een link te leggen tussen de kunstwerken die vermeld worden in het CRLB en beschrijvingen van de kunstwerken met een fotografische reproductie ervan in RKDimages. Dit impliceerde dat het Rubenianum niet alleen beschrijvingen van de kunstwerken heeft toegevoegd aan de RKD-databank, maar ook fotografische reproducties erin heeft opgeladen. Om tegemoet te komen aan de verwachtingen van de hedendaagse gebruiker werd waar mogelijk getracht om kleurafbeeldingen op te laden. In de oudere boeken van het CRLB komen enkel afbeeldingen in zwart-wit voor. Hierbij dient wel opgemerkt te worden dat een aanzienlijk deel van de kleurreproducties eigenlijk kleuropnamen zijn van reproducties of kunstwerken in zwart-wit.

De kleurafbeeldingen werden opgevraagd bij de musea en prive-verzamelaars die de kunstwerken in hun bezit hebben. De verkregen afbeeldingen worden bewaard in het JPEG-formaat. TIFF-bestanden zijn te zwaar voor het Rubenianum. De afbeeldingen worden in RKDimages ook opgeladen in het JPEG-formaat, waarbij de hoogte of breedte minimaal 700 pixels moet zijn. Wanneer er kleurenfoto’s werden ontvangen van privé-verzamelaars werd vaak overeengekomen om de naam van de privé-verzamelaar niet online bekend te maken. In een aantal gevallen werden ook scans gemaakt van analoge foto’s uit de collectie van het Rubenianum zelf. Enkel wanneer er geen kleurafbeelding beschikbaar was, werd de gescande afbeelding in zwart-wit uit het CRLB gebruikt. Voor de recente boeken van het CRLB wordt het beeldmateriaal vanaf het begin digitaal en in kleur aangemaakt.

In totaal werden door het Rubenianum een groot aantal foto’s opgeladen in RKDimages.

Afspraken over rechten

Wat de publicatie van de digitale versie van het CRLB betreft, heeft het Rubenianum een overeenkomst gesloten met de uitgever. Deze overeenkomst bepaalt dat de verrijkte digitale versies van de boeken vijftien jaar na publicatie van de papieren versie online mogen beschikbaar gemaakt als downloadbare PDF-bestanden. Van boeken waarvan de termijn van vijftien jaar niet verstreken is kunnen de digitale versies wel intern door medewerkers van het Rubenianum worden gebruikt. Van deze overeenkomst is echter geen ondertekende versie, er bestaat enkel e-mailcorrespondentie over. Hierdoor is, indien gewenst, elk jaar opnieuw een gesprek over de overeenkomst mogelijk. Het voordeel voor de uitgever van de overeenkomst is dat door de online publicatie de citeerfrequentie kan vergroten. Bovendien heeft het Rubenianum op haar website bij elk boek uit het CRLB dat nog in druk is een rechtstreekse link opgenomen naar de webshop van de uitgever. Het Rubenianum heeft ook de auteurs van de verschillende boeken gecontacteerd, indien zij nog leven zijn, om te informeren over de online publicatie. Bij het scannen en opladen van de fotografische afbeeldingen speelt een extra complicatie met betrekking tot de auteursrechten. Bij fotografische afbeeldingen geldt immers enerzijds het auteursrecht van de maker van de foto en anderzijds het auteursrecht van de maker van het afgebeelde kunstwerk. De bescherming loopt in beide gevallen tot zeventig jaar na overlijden van de maker. Gelukkig betekent dit voor het project Digitizing Corpus Rubenianum Ludwig Burchard dat er geen auteursrechten meer rusten op de afgebeelde kunstwerken zelf (Rubens overleed immers in 1640), maar waarschijnlijk wel nog op de fotografische afbeeldingen. Het was voor het Rubenianum echter een onbegonnen zaak om de namen en contactgegevens van alle fotografen te achterhalen, en hen vervolgens allemaal te contacteren en hun toestemming te vragen. Op basis van het feit dat de gaat om enerzijds fotografische reproducties van tweedimensionele objecten en anderzijds online ontsluiting in functie van wetenschappelijke doeleinden heeft het Rubenianum het berekende risico genomen om de auteursrechten die rusten op de foto’s niet te klaren. Wat de publieke ontsluiting van de metadata over de kunstwerken betreft, hoefde het Rubenianum geen toestemming van derden te bekomen voor de publicatie omdat ze zelf de metadata creëert. Medewerkers van het Rubenianum hebben wel geen clausule in hun arbeidsovereenkomst die stipuleert dat zij hun auteursrechten overdragen aan het Rubenianum. Door samenwerking met Anet stemt Rubenianum in met de voorwaarden van Anet. Anet verbindt er zich toe om de geregistreerde metadata een zo groot mogelijke zichtbaarheid te geven door publicatie van metadata in collectieve catalogi zoals Antilope en UniCat en door integratie van Anet metadata in discovery services zoals WorldCat, Ebsco Discovery Services (UAntwerpen, AP, KdG) en Summon (UHasselt). Door samenwerking met RKD stemt Rubenianum in met de voorwaarden van RKD.

Resultaten

Het Rubenianum heeft metadata gecreeëerd over zowel de boeken van het CRLB als over de kunstwerken van Peter Paul Rubens die in de boeken worden vermeld. Het Rubenianum heeft ook digitale fotografische reproducties gecreëerd of verzameld van die kunstwerken. Wanneer ze zelf de reproducties creëerde, gebeurde dit door scanning van eigen analoge kleurafbeeldingen of door scanning van afbeeldingen in zwart-wit uit het CRLB.

De metadata over en de fotografische afbeeldingen van de kunstwerken werd ingevoerd in RKDimages. Van het record met de metadata en afbeelding van elk kunstwerk werd de permalink opgenomen in de verrijkte PDF-bestanden. De metadata over de boeken van het CRLB werd opgeladen in RKDlibrary en Anet.

Door het gebruik van bestaande databanken van RKD en Anet moet het Rubenianum niet zelf investeren in de bouw en het onderhoud van een eigen databank. Wanneer zij in de toekomst het materiaal toch op een eigen website te publiceren, is het aanbevolen dat ze via een API de databanken van RKD en Anet aanspreekt.

Door de het CRLB in verrijkte digitaal dowloadbaar te maken op haar eigen website en kunstwerken van Peter Paul Rubens te documenteren in RKDimages, heeft het Rubenianum ontegensprekelijk een belangrijke bijdrage geleverd in functie van verder onderzoek over het oeuvre van Rubens. Het CRLB werd dankzij dit digitaliseringsproject op een digitale manier geactualiseerd. In tegenstelling tot de gedrukte boekvolumes voorziet de digitale update voor elk Rubenswerk (een link naar) een (kleuren)afbeelding. Ook de vele schilderijen en tekeningen die niet gekend waren op het moment van de publicatie van het boek werden zo alsnog toegevoegd. Bovendien vinden alle gebruikers van RKD explore (en niet enkel de lezers van het digitale CRLB) interessante informatie over en fotografische reproducties van kunstwerken van Rubens in RKDimages.

Er bestaan links van de PDF-bestanden van de CRLB-boeken op de website van het Rubenianum naar RKDimages, maar niet omgekeerd. De cirkel zal pas rond zijn als in de beschrijvingen van de kunstwerken in RKDimages ook wordt teruggelinkt naar de digitale versie van het CRLB op de website van het Rubenianum. De datastructuur van RKDimages voorziet met het onderdeel Tentoonstellingen en literatuur de mogelijkheid om gegevens over relevante literatuur op te nemen, en dus ook links naar de downloadbare PDF-bestanden op de website van het Rubenianum. Dit zou niet alleen de gebruiksvriendelijkheid voor de gebruikers van RKDimages verder uitbreiden, maar zou ook de zichtbaarheid van het Rubenianum als kenniscentrum vergroten.

Wanneer het Rubenianum vanuit RKDimages wil terugkoppelen naar de verrijkte PDF-bestanden van het CRLB op haar website dient ze wel de nodige voorzorgen te nemen. Net zoals RKD al doet, voorziet zij zelf permalinks om op termijn linkrot te voorkomen. Permalinks creëert men door voor elke PDF een persistente URI aan te maken en deze te publiceren. Een persistente URI is een webadres dat:

• volgens bepaalde regels werd samengesteld;
• een heldere en consistente structuur heeft;
• makkelijker te beheren en te gebruiken is;
• stabiel (onveranderlijk) en toegankelijk op lange termijn is.

Bronnen

• Corpus Rubenianum Ludwig Burchard online
• RKDimages
• CEST-richtlijn Objecten registreren
• CEST-richtlijn Catalogus maken

Contactgegevens

Rony Vissers, coördinator PACKED vzw

• tel: ++32 (0)2 217 14 05
• e-mail: rony@packed.be

Véronique Van de Kerckhof – directeur Rubenianum

• tel: ++32 (0)3 201 15 77
• e-mail: Veronique.vandeKerckhof@stad.antwerpen.be

Bert Watteeuw – wetenschappelijk medewerker ABC2018 - Signed by Rubens

• tel: ++32 (0)3 201 15 77
• e-mail: Bert.Watteeuw@stad.antwerpen.be

Karen De Meyst – projectmedewerker Rubenianum

• tel: ++32 (0)3 201 15 77
• e-mail: Karen.DeMeyst@stad.antwerpen.be